به گزارش ایرنا، حجت الاسلام والمسلمین دكتر داوود فیرحی روز سه شنبه در 'همایش همگرایی و واگرایی در جهان اسلام' در محل دانشكده علوم اداری و اقتصادی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: طرفداران وحدت در جهان اسلام علت عقب افتادگی جامعه مسلمانان را این می دانند كه متفرق هستند، پس وحدت از دیدگاه آنان به معنای غلبه بر عقب افتادگی است.
وی گفت: این استدلال در عمل با دشواریهایی مواجه شده و گزارشهای تاریخی نشان می دهد بسیاری از خشونت طلبان در جهان اسلام خشونت را با تكیه بر ضرورت وحدت آغاز كرده اند.
این استاد دانشگاه افزود: وقتی از وحدت سخن به میان می آید این پرسش مطرح می شود كه وحدت حول چه چیزی و بر چه مبنایی و با پذیرش چه مرجعیتی باید صورت گیرد.
وی ادامه داد: تاكنون در پاسخ به این پرسش چند راه حل پیشنهاد شده كه به نظر می رسد اكثر آنها ناموفق بوده است.
او گفت: نخستین پاسخی كه به این پرسش داده شد توجه به علم گرایی بود یعنی عده ای چنین استدلال كردند كه برای حل اختلاف میان مذاهب اسلامی باید به عقل و دانش رجوع كرد و چون عاقلان یكدیگر را بیشتر می فهمند باید اختلاف نظرهای مذهبی را به ملاك عقل حل كرد.
دكتر فیرحی افزود: این اندیشه نخستین بار توسط سید احمدخان در هند طرح شد و نتایج نامطلوبی در پی داشت و آن این بود كه برای حل اختلاف مذهبی، خود مذهب حذف و نوعی ماتریالیسم علمی گرایانه از دل این اندیشه متولد شد.
وی ادامه داد: در اعتراض به این رویكرد عده ای بازگشت به اندیشه های سلف صالح را مطرح كردند و ادعایشان این بود كه برای حل اختلافات فقهی و كلامی باید به گذشته ای كه همه مسلمانان با هم متحد بودند یعنی 40 سال اولیه ظهور اسلام بازگشت.
او 'احمد ابن حنبل و ابن تیمیه' را از مبدعان این تفكر ذكر و بیان كرد: ایراد این تفكر آن بود كه یك نوع گذشته گرایی ضدعلم را ترویج و انسان مسلمان را كهنه گرا می كرد و در نهایت مسلمانانی تولید كرد كه نمی توانستند با مدرنیسم آشتی كنند.
عضو گروه علوم سیاسی دانشكده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران گفت: قرآن گرایی راه حل بخش دیگری از مسلمانان برای رسیدن به وحدت بود كه در عمل به سطحی كردن قرآن و حذف نهادهای مرجعیت تفسیری قرآن منجر شد و محصولش تولید نوعی روشنفكری رادیكال نظیر سازمان مجاهدین خلق ایران، فدائیان اسلام و بخشی از اخوان المسلمین بود.
وی افزود: اندیشه احیا خلافت و امامت و اتحاد جهان اسلام حول یك حكومت واحد اندیشه دیگری بود كه بعد از فروپاشی عثمانی در سالهای 1926 تا 1929 میلادی ظهور كرد كه از درون آن سازمانها و تشكیلاتی نظیر 'هیات اتحاد اسلام و مركز غیبی' تبریز بیرون آمد كه این مركز به افراط گری و ترور نیز دست زد.
او ادامه داد: نظریه خلافت اسلامی دولت داعش كه می گوید همه یا باید به ما بپیوندند یا كافر هستند نیز به این نظریه شباهت دارد.
حجت الاسلام دكتر داوود فیرحی رویكرد تقریب بین مذاهب را رویكرد دیگری دانست كه توسط مرحوم شیخ محمود شلتوت رئیس اسبق الازهر مصر و مرحوم آیت الله العظمی بروجردی مرجع تقلید وقت شیعیان برای رسیدن به وحدت اسلامی پیگیری می شد.
وی گفت: طبق این نظریه فقه های متفاوت در كشورهای اسلامی به رسمیت شناخته می شودف بطور مثال در ایران پیروان مذاهب چهارگانه اهل سنت یعنی حنبلی، شافعی، حنفی و مالكی و در مصر شیعیان زیدی و امامی می توانند طبق مذهب خود آزادانه عمل كنند.
او افزود: این نظریه ضمن آنكه از دوران تولد خود حتی یك گام هم جلو نرفته بلكه تلفاتی نیز داده است كه آخرین آن شهادت مرحوم شحاته روحانی شیعه مصری در آن كشور به دست افراطیون اهل سنت بود.
وی گفت: ایده رهبری فرهنگی یا ایدئولوژیك جهان اسلام، ایده دیگری بود كه در این خصوص مطرح و در بدو امر با این مشكل مواجه شد كه این رهبری بر عهده چه كشوری باشد.
این استاد دانشگاه افزود: تمامی مدعیان این رهبری از ایران، تركیه، عربستان و مصر خود را لایق رهبری می دانستند و می دانند و بر این اساس درگیریهایی نیز بین قطبهای رهبری جهان اسلام پدیدار شد.
وی ادامه داد: عده ای نیز با طرح ایده كنفرانس سران كشورهای اسلامی به سراغ مدل پیمانهای مشترك همچون اتحادیه اروپا و یا حتی مدل سازمان ملل اسلامی گرایش پیدا كردند به این معنا كه جهان اسلام با حفظ دولتهای متفاوت به وحدت پولی، حذف گذرنامه و یا شناسنامه واحد برای شهروندان این كشورها برسد.
او گفت: این امر نیز با دشواری مواجه شد زیرا دولتهایی كه دچار اختلافهای عمیق ایدئولوژیك هستند نمی توانند به چنین ساز و كارهای همگرایی تن دهند.
استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران افزود: نگاهی به این تلاشهای فكری سیاسی در جهان اسلام ما را به این گزینه می رساند كه احتمالا مشكلی در فهم مفهوم وحدت در جهان اسلام پدیدار شده و آنچه تحت عنوان وحدت مطرح می شود خود عامل تفرقه گردیده است مگر این كه تعریف اصلاح شده ای از مفهوم وحدت را بتوان رواج داد.
فیرحی ادامه داد: مرحوم آیت الله سید احمد شبیری پدر آیت الله شبیری زنجانی مرجع تقلید كنونی در كتاب 'الكلام یجر الكلام' در خصوص وحدت گرایان اسلامی جمله ای بیان كرده كه كلید این بحث و آن این است كه مذهب همانند دفینه باستانی است كه واقع محفوظ دارد.
وی گفت: اگر دو نفر به دنبال دفینه ای باشند و یكی معتقد باشد كه دفینه در شمال شرق ایران و دیگری معتقد باشد كه در جنوب غرب ایران است نمی توانند برای نزدیك شدن اعتقادشان بر روی نقطه ای در كویر مركزی ایران توافق كنند و آنجا به دنبال دفینه بگردند و داستان مذهب هم همین است.
او افزود: واقع مطلب این است كه شیعه باورهایی دارد و اهل سنت نیز عقایدی و پیروان این مذاهب نمی توانند عقاید خود را كنار بگذارند و همین كه كمی از عقاید خود كوتاه بیایند از طرف هم مسلكان خود متهم به تغییر مذهب می شوند.
وی ادامه داد: در این میان امام موسی صدر ایده خیلی مهمی را مطرح كرد و آن این است كه می گوید به جای این كه مذاهب از اعتقادات خود كوتاه بیایند و دست بردارند یا به جای این كه به عرصه رد و قبول اعتقادات یكدیگر بیفتند بهتر است وارد یك مسابقه مثبت شوند.
این استاد دانشگاه گفت: و آن این است كه ببینیم كدام مذهب چه قدر به انسان، آزادی، رفاه، رفع بیماری و كاهش آلام و دردهایش پاسخ می دهد و كمك می كند.
وی افزود: در اندیشه امام موسی صدر اگر به جای سنی یا شیعه فقیر سنی یا شیعه ثروتمند، سالم، بانشاط و قوی ایجاد شود دیگر به خشونت نیز متوسل نخواهد شد و این نوعی فرقه گرایی مثبت است.
همایش یك روزه 'همگرایی و واگرایی در جهان اسلام' به همت گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد و موسسه آینده پژوهی جهان اسلام برگزار شد.
1922/1858
مشهد- ایرنا- استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران گفت: مفهوم وحدت در جهان اسلام به بازاندیشی نیاز دارد و راه طی شده را باید دوباره سنجید.