عملیات بیت المقدس و آزادی خرمشهر به روایت مدافعان شهر

در حالی كه اشغال خرمشهر از سوی عراق به عنوان آخرین و مهم‌ترین برگ برنده این كشور برای وادار كردن ایران به شركت در هر گونه مذاكرات صلح تلقی می‌شد، آزادسازی این شهر می‌توانست سمبل تحمیل اراده سیاسی جمهوری اسلامی بر متجاوز و اثبات برتری نظامی‌اش باشد.

بر این اساس، با توجه به این كه منطقه عمومی غرب كارون آخرین منطقه مهمی بود كه همچنان در اشغال عراق قرار داشت، از یك سو فرماندهان نظامی ایران برای انجام عملیات در این منطقه اشتراك نظر داشتند.

از سوی دیگر عراق نیز كه طراحی عملیات آزادسازی خرمشهر را پس از عملیات فتح المبین قطعی و مسجل می پنداشت، با در نظر گرفتن اهمیت این شهر و جایگاه آن در دفاع از بصره، به ضرورت حفظ این منطقه معتقد بود.

از این رو، بلافاصله پس از اتمام عملیات فتح المبین، در حالی كه قوای ارتش عراق در منطقه عمومی خرمشهر تقویت می‌شد، به تمام یگان‌های تحت امر قرارگاه مركزی كربلا دستور داده شد تا ضمن بازسازی و تجدید قوا، به شناسایی و طراحی عملیات بپردازند.

انهدام نیروی دشمن، حداقل بیش از دو لشكر، آزاد سازی حدود پنج هزار و 400 كیلومتر مربع از خاك ایران نظیر شهرهای خرمشهر، هویزه و پادگان حمید، خارج كردن شهرهای اهواز و حمیدیه و سوسنگرد از برد توپخانه دشمن از مهم‌ترین اهدافی بود كه در این عملیات دنبال می‌شد.

همچنین تامین مرز بین المللی حدفاصل پاسگاه طلائیه تا شلمچه، آزادسازی جاده اهواز به خرمشهر و خارج شدن جاده اهواز به آبادان از برد توپخانه دشمن از دیگر اهداف اجرای این عملیات بود.

آزادسازی خرمشهر، یكی از دستاوردهای عملیات بیت‌المقدس بود، ولی تنها دستاورد آن نبود.

در این نبرد كه یكی از مهم‌ترین و گسترده‌ترین عملیات‌ها در دوران جنگ تحمیلی است، حدود چهار هزار و 500 كیلومترمربع از خاك كشور كه در جنوب استان خوزستان به اشغال صدامیان درآمده بود، آزاد شد.

این وسعت، چندین برابر مساحت چند كشور همجوار ایران است كه دشمن در آن با حداكثر توان نظامی یعنی با شش لشكر شامل سه لشكر زرهی، یك لشكر مكانیزه و دو لشكر پیاده و ده تیپ مستقل پدافند می‌كرد و با استفاده از هزار و 400 دستگاه تانك، هزار و 200 دستگاه نفربر زرهی و بیش از 500 عراده توپخانه صحرایی و حدود 80 هزار نیروی نظامی، این منطقه را در كنترل داشت.

ساعت 2 بعداز ظهر سوم خردادماه 61، خرمشهر به طور كامل آزاد شد و پرچم پر افتخار جمهوری اسلامی ایران برفراز «مسجد جامع» و پل تخریب شده خرمشهر به اهتزاز درآمد.

بدین ترتیب این شهر مقاوم كه پس از 35 روز پایداری و مقاومت در 4 آبان 1359 به اشغال دشمن درآمده بود، پس از 578 روز (19 ماه) اسارت، بار دیگر به آغوش گرم میهن اسلامی بازگشت و پیكره پاك آن از لوث وجود متجاوزان تطهیر گردید.

رزمندگان اسلام در نخستین اقدام خود پس از آزادسازی شهر، نماز شكر را در مسجد جامع خرمشهر اقامه كردند.

خبر آزاد سازی خرمشهر به سرعت، در كشور طنین افكند و ملت ایران را كه مدت ها در آرزوی شنیدن چنین خبر مسرت بخشی بودند، غرق در شادی و سرور كرد.

مردم به خیابان ها ریخته و با پخش شیرینی به جشن و شادی پرداختند.

در پایان آن روز امت شهید پرور ایران با حضور در مساجد، نماز شكر به جای آورده و با فرا رسیدن شب به یمن پیروزی حق بر باطل بر پشت بام ها ندای الله اكبر سردادند.

****

جمعی از رزمندگان و نیروهای مدافع خرمشهر، عملیات بیت المقدس را یكی از بزرگترین دستاوردهای ایستادگی رزمندگان در دروران دفاع مقدس پس از عملیات فتح المبین می دانند.

این عملیات سال 1361 انجام شد و این روزها در آستانه 33 سالگی این عملیات، پای صحبت چند رزمنده و نیروی مدافع خرمشهر نشستیم.

افرادی كه آن روزها، جوان بودند و امروز، گرد پیری بر موهایشان نشسته است.

رییس هیات رزمندگان اسلام خرمشهر با بیان خاطرات خود از روزهای دفاع، به ایرنا می گوید:آغاز عملیات بیت المقدس همزمان با ماه رجب و امسال نیز در ماه رجب به سر می بریم و مصادف با ولادت حضرت علی(ع) بود و به همین دلیل نیز، رمز عملیات« یاعلی ابن ابیطالب (ع)» انتخاب شد.

عبدالكریم ملاعلیزاده افزود:آغاز عملیات ساعت 50 دقیقه دهم اردیبهشت و مدت زمان عملیات 25 روز طول كشید و محور عملیات غرب كارون و منطقه عمومی كرخه در سه مرحله انجام شد كه مرحله سوم با رمز یارسول الله(ص) آغاز و منجر به پایان عملیات بیت المقدس شد.

وی وسعت منطقه آزاد شده را پنج هزار و 380 كیلومتر مربع خواند و افزود:وسعت این منطقه تقریبا 1.5 برابر وسعت كشور لبنان است كه پس از آزادسازی منطقه هویزه، پادگان حمید، رودخانه كرخه، شهر اهواز و حمیده از تیررس توپخانه سنگین دشمن رها شد.

ملاعلیزاده اظهار داشت:در این عملیات بیش از 16 هزار و 500 نفر از نیروهای دشمن كشته، 40 فروند هواپیما، سه فرند بالگرد و 418دستگاه تانك و نفربر و 500 دستگاه انواع خودرو، لودر و ماشین آلات مهندسی و رزمی منهدم شد.

وی گفت:یك فروند بالگرد، 150 دستگاه تانك و نفربر، ده ها انبار مهمات، 95 هزار فقره انواع مین، صدها دستگاه خودرو سبك و سنگین و 18 قبضه توپ131 به غنیمت گرفته شد.

این رزمنده دوران دفاع مقدس، شمار اسرای این عملیات را 19 هزار و 723 تن برشمرد و گفت:در این عملیات 170 كیلومتر در آن واحد زیر نظر سه قرارگاه عملیات ظفر، فتح و نصر انجام شد و رییس قرارگاه به فرماندهی قرارگاه كربلا مشترك بین ارتش و سپاه بود.

ملاعلیزاده افزود:در این عملیات پنج پل شناور روی رودخانه كارون و كرخه بسته شد و توانستیم 40 هزار نیروی رزمنده از این پل ها عبور دهیم.

وی اظهار داشت:تلفات یگان های لشكر سه زرهی 11 و 15 پیاده دشمن كه از محور خرمشهر فعالیت داشت به واسطه تیپ 46 فجر و لشكر محمدرسول الله(ص) ضربه سنگینی به وارد كنند و 80 درصد این یگان منهدم شد.

ملاعلیزاده گفت: همچنین لشكر 5 مكانیزه و 6 زرهی و لشكر 7 زرهی دشمن در محور شمال عملیات با فرار و عقب نشینی و 40 درصد این لشكرها آسیب دید.

وی ادامه داد: لشكر جیش شعبی كه در آخرین روزها سازماندهی شده وارد عملیات كردند و حدود 20 درصد آسیب دید و تیپ های 31، 32، 33، 416 ، 417، 601، 602 و 603 و 119 پیاده نیروهای مخصوص صدام نیز، هنگام اشغال خرمشهر حضور فعال داشتند و ضربات سنگین از ناحیه رزمندگان به آنها وارد شد و مجبور به عقب نشینی شدند.

این یادگار سال های دفاع مقدس گفت:تیپ های 9،10،20 و 113 گارد مرزی 50 درصد منهدم و بقیه نیروها به اسارت نیروهای رزمندگان اسلامی درآمدند.

****

سیدعلی مصباحی دیگر رزمنده دفاع مقدس در خرمشهر و برادر شهیدان سیدمحمد و سیدمرتضی مصباحی از سال های دفاع مردم ایران در برابر متجاوزان به عنوان سند افتخار جمهوری اسلامی ایران یاد می كند و می گوید:مقاومت 34 روزه خرمشهر مقاومتی است كه شاید در كل جنگ های دنیا سابقه نداشت.

وی با تجلیل از ایستادگی مردم خرمشهر، گفت:روزی كه نیروهای صدام به خرمشهر حمله كردند، این شهر آمادگی پذیرش جنگ را نداشت و سپاه خرمشهر در آن روز نیرویی نبود كه مقابل آن هجمه جنگ و حملات صدام بتواند مقاومت كند ولی مردم خرمشهر با تمامی وجود، ایثار و ایستادگی كردند و هر كس به گونه ای می توانست به هر شكلی دفاع كند.

وی سقوط خرمشهر را مظلومانه دانست و گفت:به دلیل مشكلات و مسائل در كشور كه عامل همه آن مشكلات نیز، بنی صدر به عنوان فرمانده كل قوا، نیروهای كمكی به خرمشهر نرسید و این شهر سقوط كرد.

مصباحی با یادآوری خاطرات آن روز، می گوید:اینجانب به اتفاق حاج سیدابوالحسن نوری امام جمعه وقت خرمشهر و شیخ عبدالرحیم محمدی، پس از شروع جنگ از طرف شهیدمحمد جهان آرا ماموریت یافتیم پیدا كردیم كه مظلومیت خرمشهر را به اطلاع مسوولان آن وقت برسانیم و طلب استمداد كنیم.

مصباحی اظهار داشت:به دیدار دكتر چمران در اهواز و خرم آباد رفتیم، در دزفول به دیدار آیت الله سیدعلی خامنه ای نماینده امام در شورای عالی دفاع بود و همه مشكلات خرمشهر را بازگو كردیم و پس از آن نیز به همراه سه نفر از رزمندگان، خدمت حضرت امام در جماران رسیدیم و مسائل و مشكلات را مطرح كردیم.

این رزمنده روزهای دفاع مقدس ادامه داد:نیروهای سپاه در آن روزها و كل افرادی كه در آنجا باقی مانده بودند مشكل داشتند و كسی به یاری آنها نمی رسید، به گونه ای كه تانك های عراقی پشت سیل بند به تعداد 37 تانك عراقی مستقر بودند وسیله ای برای اینكه بتوانیم تانك های انها را منهدم كنیم، نبود.

وی گفت:با توجه به اینكه امكانات هجومی رزمندگان در خرمشهر تمام شد، آن قدر سهل انگاری و بی توجهی شد تا نیروهای عراقی رسیدند و دوباره شهر را كوبیدند.

مصباحی افزود:با این وضع اوصاف، مقاومت مردم خرمشهر در جنگ نابرابر با متجاوزان عراقی هر جای دنیا جنگ بررسی شود، هیچ فردی نمی تواند این مقاومت و ایثار جوانان خرمشهری از شهر را نادیده بگیرد.

وی ادامه داد:پیش از سقوط خرمشهر تعدادی از نیروهای رزمنده در مسجد جامع تجمع كرده بودند كه به آنها اعلام شد كه شهر را ترك كنند، ولی آنان حاضر نبودند شهر را خالی كنند به امید اینكه نیروهای كمكی برسد.

مصباحی گفت: پس از آن نیروهای رزمنده خرمشهر به منطقه كوت شیخ انتقال یافتند و زمانی كه عملیات بیت المقدس شروع شد، تیپ 22 بدر از رزمنده های خرمشهر تشكیل شد و طبق دستور حضرت امام برای دفاع از خرمشهر فعالیت خود را شروع كرد.

****

هادی نعمتی از رزمندگان دوران دفاع مقدس لشكر 21 امام رضا(ع) و از راویان یادمان شهدای نهر خین نیز در این خصوص به ایرنا گفت:نهر خین ابتدای منطقه عمومی شلمچه و نزدیكترین مرز آبی با عراق بوده و اولین منطقه تهاجم دشمن به خرمشهر از این نقطه بوده است.

وی گفت:در این نقطه یك روستای بزرگ به نام خین كه دارای مسجد كنونی، پاساژ و مدرسه بود از نخلستان های سرسبز برخوردار بود، چهار مرحله عملیات بیت المقدس به سمت مرز شلمچه انجام شد كه پس از آن خرمشهر و گمرك خرمشهر در سوم خرداد 61 آزاد شد.

نعمتی اظهار داشت:15 خرداد سال 61 تا 19 بهمن سال 64 نیروهای رزمنده اسلام كه در كنار نهر خین مستقر بودند، پس از انجام عملیات از نهر خین گذشتند و جزیره بوارین كه نزدیكترین جزیره به خاك جمهوری اسلامی بود را تصرف كردند و از اروند به داخل جزیره ام الرصاص شدند.

نعمتی ادامه داد:جزیره ماهی بنا به نامگذاری نیروهای رزمنده كه در اصل جزیره فیاضیه طبق نقشه سه عملیات بزرگ انجام شد نیز، به تصرف رزمندگان در آمد.

نعمتی تصریح كرد:این عملیات فریبی برای دشمن بود و فكر كرد كه رزمندگان الان از مرز شلمچه، جزیره بوارین و ام الرصاص تا به سمت بصره می روند لذا در این موقع عملیات فاو با موفقیت انجام شد.

این رزمنده روزهای دفاع مقدس با یادآوری خاطرات خود از سال های حماسه، ادامه داد:چهارم دی ماه 1365 عملیات كربلای 4 در این منطقه انجام شد و قرار شد كه رزمندگان تا جزایر بلجانیه، ابوالخصیب تا جاده بصره – فاو به پیش بروند تا عملیات گسترده طرح ریزی كه از سمت شلمچه به شهر تنومه عراق و بصره كه به قول نظامیان كار عملیات را یكسره كرده و تكلیف جنگ را مشخص كنند.

وی ادامه داد:در این عملیات، رزمندگان اسلام موفقیتی نداشتند و با توجه به اینكه دشمن عقبه رزمندگان را شناسایی كرده و تردد یگان های ما را رصد كرده بود و از طرفی دیگر خوش خدمتی منافقین نیز مزید بر علت شد، عملیات به طوری كه می خواستیم موفق نشد.

این یادگار دفاع مقدس گفت:عراقی ها حتی ساعت عملیات ایران را می دانستند ولی باز هم نیروهای رزمنده ما، غواصان دلیر مرد ما از این نهر گذشتند و داخل جزایر بوارین و ام الرصاص، ام البابی و ابوالخصیب شده و نیمه شب دستور عقب نشینی داده شد و عملیات نتوانست یگان های پیاده از آب با توجه به حجم آتش دشمن روی آب بود و قایق های ما را می زدند و دوباره برگشتیم و تشدید قوا كردیم.

وی گفت:عملیات كربلای 5 نیز كه 15 روز طول كشید، ماشین جنگی دشمن از كار افتاد و نیروهای ایرانی به پیروزی دست یافتند.

گفت و گو ها از : كمیله حجازی

7100/6125