چهارشنبه سوری؛ نامی ملی - محمد بقایی ماكان*

آنچه در این مراسم نمادین انجام می‌گیرد دستیابی به نشاط روحانی است. به این معنا كه زندگان فرود آمدن فَروَهرها را به نمایش می‌گذارند و با زدن قاشق بر ظرف غذا برای آنان درخواست خوردنی می‌كنند. غذاها در واقع نماد مائده‌های آسمانی است كه با شادمانی به خانه می‌برند و از اینكه موجب نشاط فروهرها می‌شوند احساس شور و شعف می‌كنند، زیرا فروهرهای پاك، زندگی سعادت آمیزی برای‌شان فراهم و غم‌ها و مشكلات و مسایل زندگی‌شان را برطرف می‌سازند.

دیگر آیین چهارشنبه سوری برافروختن آتش است كه در واقع تجسم نور است و نور لطیف‌ترین عنصری است كه در همه ادیان به خداوند تشبیه شده. از این رو ایرانیان باستان و همچنین بهْ ‌‌دینان كنونی هرگز خس و خاشاك را به آتش نمی‌كشند، بلكه از اجسام پاك آتش می‌افروزند و هرگز از روی آتش نمی‌جهند، بلكه بر گرد آن می‌ایستند و این تجسم نور را ستایش می‌كنند.

چهارشنبه سوری چنانكه از نام آن برمی آید جشن شادی و سرور است. در این شب هر ایرانی تا پاسی از شب به نشاط و سرور می پردازد و با افروختن آتش نشاط خود را كامل می كند.

در میان آثار بازمانده از روزگاران گذشته تنها اثری كه در آن سخن از چهارشنبه سوری رفته كتاب تاریخ بخارا نوشته نَرشَخی مورخ قرن چهارم هجری است كه به نام نوح بن نصر سامانی تألیف شده است. این مورخ می‌نویسد 'شب سوری عادت قدیم ایرانیان است كه آتش عظیم بیفروزند.'

از نوشته نَرشَخی معلوم می‌شود كه این جشن با همین نام، ریشه بسیار قدیمی دارد. بنابراین'چهارشنبه سوری' نامی ملی و سنتی است و عامل پیوند دهنده همه اقوام ایرانی.

* پژوهشگر و روزنامه نگار

منبع: روزنامه ایران 25/12/1393