قشم، نگين اعجاب انگيز خليج هميشه فارس

به گزارش روز چهارشنبه ايرنا به نقل از پايگاه اطلاع رساني روابط عمومي منطقه آزاد قشم، جزيره قشم با وسعتي نزديك به يك هزار و 500 كيلومترمربع، بيشترين سواحل و كرانه‌ها را در بين جزاير خليج فارس به خود اختصاص مي‌دهد. از ويژگي‌هاي ساحل شناختي اين جزيره، تنوع سواحل صخره‌اي، ماسه‌اي و گلي آن است كه چنين خصوصيتي بطور يك جا در كمتر جزيره‌اي يافت مي‌شود.

سواحل شني و ماسه‌اي نقره ‌فام و سيمين براق نيز از ديگر انواع سواحل در جزيره قشم محسوب مي‌شوند. ساحل صخره‌اي زيتون، ساحل شني سيمين و سواحل گلي لافت و جنگل‌هاي حرا تنوع سواحل قشم را نشان مي‌دهند. ساحل صخره‌اي ريگو معروف به ساحل لاك‌پشت‌ها نيز از ديگر سواحل زيباي جزيره قشم است كه لاك‌پشت‌ها در آنجا براي نفس‌گيري و تغذيه به روي آب مي‌آيند.

'غار نمك'

در فاصله 90كيلومتري شهر قشم و در بخش انتهايي جنوب غربي جزيره ( تقريبا به موازات ساحل جنوبي)، كوه گنبدي شكلي به ارتفاع 237 متر از سطح دريا غار نمك قرار دارد. وجود رگه هاي سفيد نمك بر بدنه اين كوه، منظره اي جالب و ديدني را از دور نمايان مي‌سازد . دهانه غار نمك از جاده همجوار ساحل دريا حدود 2 كيلومتر فاصله دارد كه توصيه مي‌شود اين فاصله را با پاي پياده طي كرد. درون غار نمك به ويژه اعماق آن، تاريك است و براي مشاهده استالاكتيت هاي بلورين نمك، به چراغ قوه پرنور نياز است. سقف غار نمك را قنديل هاي مرمرين و بلورين در شكل هاي مختلف پوشش داده و منظره اي بديع به وجود آورده اند. تنفس در داخل غار نمك قشم، مي‌تواند به بهبود بيماران مبتلا به آسم و ناراحتي هاي تنفسي كمك كند. ارزش ديدن مسير غار نمك و محيط اطراف آن همراه با تسهيلات جهانگردي، به حدي است كه بخش اعظم نياز ايرانيان و خارجيان شيفته به ديدار از مناطق ديدني منحصر به فرد كره زمين را برآورده مي‌كند.

'انجير معابد يا درخت سبز'

از رستني هاي شگفت انگيز مناطق حاره، مخصوصا جزاير خليج فارس، درخت هميشه سبز، درخت لور (معروف به انجير معابد) است كه تاجي بزرگ با ريشه هاي هوايي دارد. ميوه نارنجي رنگ درخت لور، مطبوع و خوراكي است. يكي از زيباترين درخت هاي لور در تم سينتي (منطقه توريان) قرار دارد و در نزديكي آن، بقعه اي ديدني با طرح معماري كهن به نام «زيارت پير» قرار دارد.

'جنگل دريايي حرا'

گونه حرا كه نام علمي آن به حكيم و فيلسوف ايراني ابوعلي سينا (Avicenna Marina) منسوب است، درختچه‌اي است در اندازه‌هاي متفاوت 3 تا 6 متر، با شاخ و برگ سبز روشن. حرا درختي است آب شورزي كه به هنگام مد دريا تا گلوگاه در آب فرو مي‌رود و با خاصيت تصفيه‌اي كه در پوست آن تعبيه شده است، بخش شيرين آب دريا را جذب و نمك آن را دفع مي‌كند. در تنگه خوران- بين جزيره قشم و بخشي از ساحل استان هرمزگان- جنگل دريايي حرا در گستره‌اي معادل 90هزار هكتار پديد آمده كه از تنوع زيستي بالايي برخوردار است و زيستگاه امن پرندگان مناطق گرمسيري به شمار مي‌رود. منطقه حفاظت شده حرا عنوان «ذخيرگاه زيستكره جهاني» را دارد.

'آبگيرها'

در قشم، آب شيرين براي نوشيدن انسان و حيوان و نيز رويش گياه ارزش حياتي دارد. در گذشته با ساختن سد در تنگه‌ها، آب‌هاي شيرين فصل باراني را جمع‌آوري و به تدريج به مصرف شرب و كشت مي‌رسانده‌اند. از سدهاي ديدني و تاريخي قشم يكي سد پي‌پشت است.در مدخل تنگه، تأسيسات تقسيم آب آن كه حداقل از دوره ساساني به جا مانده است و هنوز هم در عمل شيوه‌اي محسوب مي‌شود به چشم مي‌خورد. در سال‌هاي اخير در پشت سد، ماهي كپور ريخته‌اند كه تكثير هم شده و گاه مردم به ماهيگيري در آن مي‌پردازند.

ديگر آبگير ديدني جزيره قشم، سد گوران است، در كنار روستايي به همين نام. كارشناسان ميراث فرهنگي تاكيد دارند كه پر و پي اوليه سد از دوره هخامنشي و قسمت بالا و تاج آن از دوره ساساني است. روستاي گوران (گبران= زرتشتيان) از روستاهاي كهن قشم به شمار مي‌رود.

'قلعه پرتغالي ها'

در سال 1507 م 886 ه . ش ، آلبوكرك ( دريا سالار پرتغالي ) جزاير دهانه خليج فارس را متصرف شد و از اين طريق راه بازرگاني بين هند و اروپا تسلط يافت . چيرگي پرتغالي ها بر اين آبراه مهم دريايي 110 سال به طول انجاميد . در اين مدت آنها به ساختن دژها و استحكامي چند پرداختند كه از آن جمله دژ هاي هرمز ، قشم ولارك است .

قلعه قشم با مساحتي بيش از 2000 متر مربع از سنگ هاي آهكي و گچي با ملاط ساروج بومي ساخته شده و طي يك قرن چندين بار استحكام يافته است .

سرانجام در 1622 م 1001 ه . ش اين قلعه و ديگر پايگاه هاي استعماري در دهانه خليج فارس را امامقلي خان سردار بزرگ عصر صفوي متصرف شد و ايرانيان تا امروز بر اين پر ارزش ترين آبراهه دنيا چيره هستند .

'مسجدها'

در قشم، از سال‌هاي آغازين ه. ق مسجدهايي موجود است كه قديمي‌ترين آن مسجد شيخ برخ در روستاي كوشه است كه يك بار بر اثر زلزله ويران شده اما در اواخر قرن سوم آن را بازسازي كرده‌اند. در جوار مسجد شيخ برخ، زيارتگاه شيخ برخ با گنبد ويژه هشت گوش قرار دارد. سنگ گورهاي بسيار كهن از سده‌هاي اول هجري در گورستان مجاور شيخ برخ وجود دارد. از ديگر مسجدهاي قشم مي‌توان مسجد قبا، مسجد رمچاه و مسجد لافت را نام برد.

'كلات كشتار'

كلات كشتار از ديگر آثار تاريخي قشم است كه در ارتفاع واقع شده و از ارتفاعات بام قشم قابل ديدن است.اين اثر تاريخي بين بندر سلخ و شهرك طبل واقع شده و آثاري از يك قلعه ويران را نشان مي‌دهد كه چاه‌هاي آن در دامنه كوه قرار گرفته است. وجود تعداد زيادي قبر در اين منطقه، حاكي از آن است كه كشتار عظيمي در اين محل رخ داده و به مرگ عده زيادي از مردم انجاميده است.

'كوه‌هاي قشم '

بي‌شك در دوران پيش از تاريخ، آنچه امروزه جزيره قشم خوانده مي‌شود در زير آب‌هاي خليج هميشه فارس قرار داشته است. اما بر اثر تحولات دروني، سطح آب فروكش كرده و بخش‌هاي برآمده زير دريايي به صورت جزيره درآمده‌اند. در اين جزاير، از جمله قشم، كوه‌هاي كم ارتفاع فراوان است. سطح اين كوه‌ها را لايه‌هاي مرجاني، اسفنحي و دو كفه‌اي‌ها پوشانده‌اند كه خود موجب حفاظت خاك‌هاي نرم شيست و مارن زير سطح مرجاني شده است. با وجود اين، بادها، باران‌ها و طوفان‌هاي باران‌زا كه تقريباً موازي و با زاويه كمي از زمين مي‌وزند باعث فرسايش تنه كوه‌ها و فرو ريختن پوشش‌هاي مرجاني شده‌اند. در اثر اين فعل و انفعال طبيعي، نمادها و تنديس‌هاي ديدني و زيبايي در سراسر جزيره پديد آمده كه از همين حيث نيز جزيره قشم و جزاير اطراف آن را از ديگر جزاير خليج‌فارس ممتاز و به راستي استثنايي كرده است.

'كولغان'

كولغ در زبان محلي به معني چاله است كه در زمين مي‌كنند و در آن هيزم آتش مي‌كنند و زغال به دست مي‌آوردند. اين نام به چاله‌هاي سنگي دست‌كنده كه براي جمع‌آوري و حفاظت آب باران كنده مي‌شود نيز اطلاق مي‌شود. كولغان مجموعه‌اي است كه در ارتفاع 30 متري كوهي سنگي در كنار جاده و در 3 كيلومتري شهر قشم قرار دارد. در تختگاه اين كوه چندين حوض سنگي به شكل بيضي بسيار بزرگ در پيكره كوه به عمق 2 تا 3 متر كنده شده و نيز آبراهه‌اي به عمق و عرض 4 متر و درازاي تقريبي 100 متر با كنده‌كاري و حجاري شكل گرفته است. آثار ديواره‌هاي ويران شده‌اي از لاشه و قلوه‌سنگ در عرصه مجموعه پراكنده شده، و پلكاني تراشيده شده در سنگ كوه در بالا دست وجود دارد كه عاشق كنجكاو ميراث فرهنگي را به اين تختگاه مي‌رساند. در پندار و باور مردم قشم، اين مجموعه به قبل از اسلام نسبت داده مي‌شود و نمونه سفال‌هاي جمع‌آوري شده، هم از قبل و هم بعد از اسلام است. اين مجموعه راز و رمزهاي زيادي دارد و نيز تاريخي مبهم كه پس از بررسي‌هاي دقيق باستان‌شناسي مي‌توان به پاسخ قطعي يافت.

'چاه‌هاي تلا'

در لافت و در جوار قلعه نادري، حلقه‌هاي چاه آب فراواني به چشم مي‌خورد كه مردم سخت‌كوش اين منطقه با زحمت زياد در دل سنگ‌هاي شيستي، كفه انتهاي محوطه، حفر كرده‌اند. تل مشرف بر اين چاه‌ها با سطح سنگي مرجاني، آب باران را به گودال محل چاه‌ها هدايت مي‌كند و چون كفه چاه‌ها به لايه‌هاي گچي ختم شده است، آب براي مدتي طولاني نسبتاً سالم و خنك در آن باقي مي‌ماند. مي گويند تعداد اين چاه‌ها به تعداد ايام سال كبيسه 366 حلقه بوده و در هر روز از سال دهانه يكي از آنها را باز و از آن استفاده مي‌كرده‌اند. بعضي به غلط اما به دليل ارزش بسيار آب در جزيره، اين واژه را طلا مي‌نويسند و مي‌گويند. در حالي كه صحيح آن تلا (= تل آب، به معني آب برگرفته از شيب تل) است.

'جزاير مرجاني'

يكي از منحصر به فردترين مجموعه‌هاي مرجاني دنيا در خليج‌فارس واقع شده كه كامل‌ترين و زنده‌ترين نوع آن در آب‌هاي جزيره قشم است.تصويربرداري‌هاي انجام شده در اعماق آب، از اين آبسنگ‌هاي كم نظير كه در لابه لاي آنها انواع آبزيان شگفت‌انگيز و ماهي‌هاي رنگارنگ در شكل‌ها و اندازه‌هاي بديع در حركت‌اند نشان مي‌دهد كه آب‌هاي پيرامون قشم (به ويژه در ساحل جزيره هنگام و ساحل جزيره لارك) از ظرفيت بسيار بالايي در اين زمينه برخوردار است.

'قبرستان انگليسي ها'

اين قبرستان باقي مانده محل زندگي شماري از انگليسي ها در زمان فتحعلي شاه است. از اين مكان كه در 135 كيلومتري شهر قشم در بندر باسعيدو قرار دارد و تنها قبر شماري از ماموران دولت انگليس، دكل ديدباني و قلعه كوچك ساحلي، اسكله سنگي و توپ باقي مانده است. از جمله موارد ديدني اين قبرستان علاوه بر سنگ گورهاي قديمي و شكسته، وجود يك ستون يادبود در آن است كه همچنان تا به امروز به يادگار مانده است. البته سنگ نبشته‌هاي اين بنا را نيز شكسته‌اند و چنين كه پيداست بيشتر قبرها ويران و نبش شده است.ك/1

1871/668