رفتار پدر سالارانه كلینیك های درمان ناباروری ممنوع

قضاوت و پیشداوری در خصوص برخی مراجعه كنندگان از چالش هایی است كه گاهی اوقات كادر درمان را بشدت بر سر دوراهی درمان قرار می دهد.

این كلینیك ها از هر طبقه اجتماعی و اقتصادی جامعه ، از زوج های ثروتمند گرفته تا زوج های خیلی فقیر مراجعه كننده دارند. حتی ممكن است در بین مراجعه كنندگان؛ زوج های معتاد به مواد مخدر یا مبتلا به انواع ویروس ها از جمله ویروس HIV هم وجود داشته باشند.از این روی كادر درمان هنگامی كه یك زوج مشكل داری همچون معتادها به آنها مراجعه می كنند واقعا به استیصال می رسند.

كاركنان این كلینیك ها مدام به این سوال باید پاسخ دهند كه آیا به عنوان مثال به زوج معتاد تزریقی و یا زوج خیلی فقیر خدمات درمانی برای درمان ناباروری ارایه دهند یا خیر؟

به عنوان مثال اگر یك معتاد تزریقی برای درمان ناباروری خود به این كلینك ها مراجعه كند، ممكن است كادر درمان حتی برای آینده آن بچه ای كه بعدها از زوج معتاد می خواهد به دنیا بیاید احساس مسوولیت كنند و به همین علت با این استدلال كه یك زوج معتاد تزریقی زندگی خودشان را به سختی اداره می كنند چه رسد به بچه ای كه می خواهد در آینده به دنیا بیاید ، از پذیرش زوج معتاد جهت درمان سرباز زنند.

دكتر « احسان شمسی كوشكی» مدیر اداره اخلاق پزشكی سازمان نظام پزشكی جمهوری اسلامی ایران در این خصوص بر خلاف نظر برخی كلینیك های درمان ناباروری كه این زوج های مشكل دار - از نظر اجتماعی و احتمالا اقتصادی - را پذیرش نمی كنند ، نظری متفاوت دارد.

وی تاكید می كند كه كلینیك های یاد شده نگاه پیامدگرایانه ، محدودگرایانه و پدرسالارانه برای مراجعان خود نداشته باشند و مراجعان درمان ناباروری را بدون هیچ گونه پیشداوری و قضاوت برای درمان پذیرش كنند.

وی می افزاید: تصمیم گیری برای درمان یا عدم درمان مثلا فلان زوج مراجعه كننده و اینكه آیا این افراد صلاحیت داشتن فرزند را دارند یا خیر برعهده كلینیك نیست و‌ كلینیك های درمان ناباروری فقط می توانند در مرحله Biomedical Analysis یا آنالیز و تحلیل مراجعه كننده از نظر پزشكی مداخله انجام دهند.

وی می گوید: به عنوان مثال این كلینیك ها از نظر ژنتیكی مراجعه كننده را باید آنالیز كنند اما اینكه آیا مراجعه كننده صلاحیت بچه دار شدن را دارد یا خیر از مواردی نیست كه نسبت به آن اظهار نظر كنند.

دكتر شمسی در ادامه سخنانش می گوید :‌ تمام مراجعه كنندگان در یك رده یا طبقه اجتماعی و اقتصادی قرار ندارند. به عنوان مثال یك مراجعه كننده ممكن است خیلی پولدار باشد و دیگری اتفاقا خیلی هم فقیر باشد اما كسی حق ندارد یك نفر را به صرف اینكه فقیر است از نعمت بچه دار شدن محروم كند و برای درمان پذیرش نكند.

وی تاكید می كند : من (پزشك) مسوول كمك كردن به زوج نابارور و به وجود آمدن یك جنین برای آنها هستم و اینكه مراجعه كننده خیلی فقیر است و یا اعتیاد به مواد مخدر یا اچ آی وی دارد ، به من ارتباط ندارد و عدم ارایه خدمات ناباروی فقط به صرف اینكه زوج ها به عنوان مثال معتاد ، HIV مثبت و یا خیلی فقیر هستند، قطعا بر خلاف مبانی اخلاق است.

وی می گوید : شاید مراجعه كننده معتاد در صورت بچه دار شدن انگیزه ای قوی برای ترك اعتیادش پیدا كند . برعكس این قضیه هم پیش می آید و اینكه ممكن است بچه ای از طبقه ای ثروتمند در آینده تبدیل به فردی ناموفق برای جامعه باشد بنابراین نمی توان برای آینده جنین ها پیشداوری كرد.

هر چند این متخصص اخلاق پزشكی به عدم پیشداوری برای بیماران تاكید می كند اما متخصصان باز هم در این ارتباط دیدگاه هایی دارند.

در این ارتباط به نظر می رسد كه دكتر «‌ربابه طاهری پناه » معاون پ‍ژوهشی مركز تحقیقات بهداشت باروری و ناباروری دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی از جمله متخصصان باشد كه برای انجام درمان ناباروری برخی مراجعه كنندگان دو دل است.

وی خاطره ای از یك مراجعه كننده را بازگو می كند كه به نظر می رسد به هر كس این خاطره را بگوید ، شنونده ، در اكثر مواقع حق را به دكتر طاهری پناه می دهد.

دكتر طاهری پناه در این باره به بانوی پزشك 64 ساله و در عین حال پولداری اشاره كرد كه می خواست بچه دار شود.

این متخصص زنان و زایمان در این خصوص می گوید‌: به این خانم نه چندان جوان گفتم كه شما چگونه می خواهید بچه دار شوید؟ این زن به من گفت كه رحم، اجاره می كند.

دكتر طاهری پناه برای این خانم 64 ساله خواهان جنین این سوالات را در ذهن دارد و آن اینكه این زن شاید بتواند رحم اجاره كند اما مساله این جا است كه اگر بچه ای به وجود آمد آیا در نیمه های شب این زن 64 ساله می تواند از خواب برخیزد و برای بچه اش شیشه شیر آماده كند و یا اینكه پوشك او را عوض كند؟ اگر بچه به سن مدرسه رسید و مادر نیز حدود 70 سال سن داشت آیا به درس بچه می تواند رسیدگی كند؟

دكتر طاهری پناه یك دغدغه دیگر هم دارد و آن اینكه اگر بچه به مدرسه رفت ، ممكن است از اینكه پدر و مادر پیری دارد ، پیش سایر همكلاسی هایش احساس سرشكستگی كند و خجالت بكشد.

اینها و هزاران « اگر » در ذهن نه تنها دكتر طاهری پناه بلكه در ذهن بسیاری از متخصصان زنان و زایمان می چرخد و آنها را دچار چالشی می كند كه به نظر می رسد از آن خلاصی نداشته باشند.

دكتر « محمود عباسی » مدیر گروه اخلاق پزشكی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی این چالش را بلایی می داند كه علم؛ در كنار درمان ناباروری به جان كادر درمان و پزشكانی همچون دكتر طاهری پناه انداخته است.



** این بلا را چگونه از سر پزشكان دور كنیم ؟

دكتر عباسی به خلاء های قانونی اشاره می كند كه برخی مواقع درمان های ناباروری را با مشكل و چالش اخلاقی مواجه می كند كه اگر قانون كامل تری برای درمان ناباروری داشتیم شاید این چالش ها كم رنگ تر جلوه می كرد.

وی می گوید: در حوزه درمان ناباروی با ابهامات و خلاء های قانونی مواجه هستیم و قضات نیز برخی مواقع نمی توانند در خصوص آنها تصمیم گیری كنند.

وی می افزاید:‌ به عنوان مثال در یك مورد رحم اجاره ای، زنی كه رحم خود را برای پرورش جنین زن و شوهری ثروتمند اجاره داده بود ، هنگامی كه جنین را به دنیا آورد ادعای شراكت در ثروت آن زن و شوهر داشت كه والدین بیولوژیكی نوزاد بودند.

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه می گوید: ما در این خصوص به قانون نیاز داریم تا اگر چنین اتفاقی افتاد قاضی بتواند تصمیم بگیرد.

دكتر عباسی از دیگر متخصصان این رشته نیز از جامعه شناسان ، قانوندان ها و قانون گذاران می خواهد كه به كمك چالش های پیش رو برای درمان ناباروری بیایند و پزشكان را در این خصوص یاری دهند.

هر چند كه دكتر عباسی از یك موضوع نیز غافل نمی داند و آن اینكه پزشكی كه در حوزه درمان ناباروری كار می كند خودش هم باید از نظر فقهی مباحث مربوط به حوزه فعالیت خود را بداند.



** امكانات هم باید باشد

دكتر «عباس افلاطونیان» رییس مركز ناباروری یزد و استاد دانشگاه علوم پزشكی شهید صدوقی هم در این ارتباط به چالشی دیگر اشاره می كند كه مربوط به زوج هایی است كه هر دو یا یكی از آنها به ویروس هایی از جمله ویروس HIV مبتلا هستند و می خواهند تا با كمك درمان های كمك باروری بچه دار شوند.

وی می گوید‌: ما اگر هم بخواهیم برای این زوج ها كاری انجام دهیم با محدودیت مواجه هستیم. چون باید این امكان را داشته باشیم تا فرایند آزمایشگاهی آنها را در مخزن های جداگانه ای انجام دهیم.

هر چند بالاخره دكتر افلاطونیان زوجی را كه با اچ آی وی زندگی می كردند ، درمان كرد اما به 50 مركز درمان ناباروری در كشور اشاره می كند كه امكانات آنها برای مراجعانی همچون HIV مثبت ها محدود است یا اصلا امكانات ندارند.

دكتر عباسی مدیر گروه اخلاق پزشكی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی در خصوص این دغدغه دكتر افلاطونیان چنین پاسخ می دهد: قبول دارم كه باید امكانات بیشتری را در كلینیك های درمان ناباروری ایجاد كرد اما سوای این مشكلات ، منظور ما این است كه اگر كادر درمان ناباروری عینكی از پیش داوری ها را برچشم دارد، این عینك را بردارند چون كسی حق ندارد پدر سالارانه با مراجعه كننده یا بیمار برخورد كند.

هر چند به گفته علمای اخلاق پزشكی باید عینك بدبینی و پیش داوری را برداشت و چشم ها را شست و جور دیگری به درمان نگاه كرد اما باز هم گاهی اوقات نمی توان برای همیشه این عینك را از چشم برداشت و باید قانون برای راحت شدن وجدان كادر درمان كاری كند.

لیلا خطیب زاده

اجتمام (5) ** 1776**1436