نام مبارك ایشان علی و كنیه آن حضرت، ابوالحسن و مشهورترین لقب ایشان رضا به معنای خشنودی است. امام محمدتقی (ع)، امام نهم و فرزند ایشان سبب نامیده شدن آن حضرت به این لقب را اینگونه نقل می فرمایند: خداوند او را رضا لقب نهاد زیرا خداوند در آسمان و رسول خدا و ائمه اطهار در زمین از او خشنود بوده اند. به طوری كه خلق و خوی نیكوی امام، موجب رضایت و خشنودی دوستان، نزدیكان و حتی دشمنان می شد.
یكی از القاب مشهور حضرت، عالم آل محمد و نشانگر علم و دانش ایشان است، جلسات مناظره متعدد امام با دانشمندان بزرگ عصر خویش بویژه علمای ادیان مختلف همواره با سربلندی همراه و دلیلی بر توانایی و برتری امام در تسلط بر علوم بود.
حضرت امام رضا (ع) در یازدهم ذیقعده الحرام سال 148 هجری در مدینه منوره دیده به جهان گشود. در سن 35 سالگی عهده دار مسوولیت امامت و رهبری شیعیان شد و حیات ایشان مقارن بود با خلافت خلفای عباسی كه سختی ها و رنج بسیاری را بر امام روا داشت.
هنگامی كه حضرت امام رضا (ع) بعد از پدر، مسوولیت رهبری و امامت را به عهده گرفت، برای آگاهی و پاسخ به پرسش های مردم درباره معارف اسلامی، سفرهای متعددی انجام داد. امام سفر خود را از مدینه به بصره آغاز كرد تا بتواند به طور مستقیم با مردم دیدار كند و درباره همه كارها به گفت و گو بپردازد دوران حیات و امامت امام رضا (ع)، اوج گیری گرایش مردم به اهل بیت و دوران گسترش پایگاه های مردمی این خاندان است.
امام همه توانایی خود را در توسعه پایگاه های مردمی صرف كرد. پیوند مردم با امام، پیوند فكری بود و از قهرمانی عاطفی نشان داشت. اما این پایگاه ها نمی توانست راه را برای حكومت و در دست گرفتن قدرت سیاسی هموار سازد. از این روی، بیشتر قیام هایی كه مسلمانان و پیروان با اخلاص، با نظر امام رضا (ع) برپا كردند، در تناقض ها و اختلاف های داخلی از یكدیگر جدا می شدند و احیانا با یكدیگر در جنگ و ستیز بودند.
امام رضا (ع) در این مرحله خود را آماده می كرد تا مهار حكومت را به دست گیرد، اما به نحوی كه خود می خواست نه آنگونه كه مامون اراده می كرد. این تصویری از دوران امام است كه در تفسیر دو رخداد مهم یعنی مساله ولایتعهدی و نیز مساله پیشنهاد خلافت به امام از سوی مامون راهگشا شد.
در این دوران خاندان عباسی از نام آل محمد (ص) سوء استفاده كرده و وانمود می كردند كه پیرو همان خط آل علی هستند. حتی لباس سیاه بر تن می كردند و می گفتند: این پوشش سیاه، لباس ماتم شهیدان كربلا و زید و یحیی است و عده ای از سرانشان، مدعی بودند كه برای آل علی كار می كنند.
خلفای خاندان عباسی از همان روزهای نخست سلطه خود، میزان نفوذ علویان را می دانستند و از آن بیم داشتند و سخت گیری هایی كه از همان دوران آغازین حكومت عباسی علیه امام رضا (ع) به عمل آمد، گواهی بر این بیم و وحشت عباسیان از اهل بیت (ع) و علاقه مردم به آنان است.
این نگرانی تا دوران مامون ادامه یافت. او می دید كه چگونه سرنوشت خلافتش در معرض تندبادهایی قرار گرفته كه از هر سو بر آن می تازد.
مامون در كنار این نگرانی، از هوش و جدیتی راهگشا برخوردار بود، بنابراین دست به ابتكاری تازه زد و موضوع ولایتعهدی را پیش كشید. هرچند در این زمینه نیز، تدبیر امام (ع ) او را ناكام ساخت.
امام در گفتگویی با مامون درباره ولایتعهدی فرمود: همانا ولایتعهدی هیچ امتیازی را بر من نیفزود. هنگامی كه من در مدینه بودم فرمان من در شرق و غرب نافذ بود و اگر از كوچه های شهر مدینه عبور می كردم، عزیرتر از من كسی نبود. مردم پیوسته حاجاتشان را نزد من می آوردند و كسی نبود كه بتوانم نیاز او را برآورده سازم مگر اینكه این كار را انجام می دادم و مردم به چشم عزیز و بزرگ خویش، به من می نگریستند.
مدتی از روزگار زندگانی امام رضا (ع) همزمان با خلافت هارون الرشید بود. در این زمان است كه مامون برای عملی كردن هدف خود، به یكی از خدمتكاران خویش دستور داد تا امام را با زهر مسموم كند.
دستور مامون اجابت شد و بعد از گذشت چند ساعت زهر اثر كرد و حال حضرت دگرگون شد و صبح روز بعد در سحرگاه روز 29 صفر سال 203 هجری قمری این امام بزرگوار در سن 55 سالگی به شهادت رسیدند.
به قدرت و اراده الهی، امام جواد (ع) فرزند امام به دور از چشم دشمنان، بدن مطهر ایشان را غسل داده و بر آن نماز گذاردند و پیكر پاك ایشان با مشایعت بسیاری از شیعیان و دوستداران آن حضرت در مشهد مقدس دفن شد و قرن هاست كه مزار این امام بزرگوار مایه بركت و مباهات ایرانیان است.
فراهنگ (2)**1883**1553
تهران - امام علي بن موسي الرضا (ع)، هشتمين امام از سلاله پاك رسول خدا (ص) در سحرگاه روز 29 صفر سال 203 هجري قمري به شهادت رسيد. ايشان در دوره خويش سرآمد عالمان بوده است.