این استان با وسعت دو میلیون و 800 هزار هكتار در در شمال شرق كشور قرار دارد كه 7/1درصد از وسعت خاك كشور را شامل می شود و نوع اقلیم آن معتدل كوهستانی و دارای رودخانه های دایمی، فصلی، قنات و چشمه سارهای متعدد است.
به گزارش ایرنا، تنوع زیستی اصطلاحی است كه از اوایل دهه 1980 میلادی بتدریج برای بیان غنا و گوناگونی گنجینه حیات در كره زمین به كار گرفته شده است.
امروز تنوع زیستی بسرعت، نه تنها در نشست های تخصصی علمی بلكه حتی در فرهنگ عمومی به صورت وسیع و همه جانبه كاربرد پیدا كرده كه این اصطلاح به طور عمده در چهار سطح تنوع اكوسیستمی، گونه ای، ژنتیكی و فرهنگی قابل بررسی است.
ایران به دلیل موقعیت ویژه جغرافیای طبیعی و شرایط بسیار گوناگون محیطی آن از تنوع اكوسیستمی كم نظیری در مقایسه با سایر كشورهای جهان برخوردار است.
تنوع گونه ای به مجموعه گونه های مختلف از گیاهان، جانوران و شكل های دیگر موجودات زنده كه در یك منطقه به سر می برند اطلاق می شود و در یك اكوسیستم هرچه تنوع گونه ای بیشتر باشد زنجیره های تغذیه ای طولانی تر و شبكه های حیاتی پیچیده تر است و در نتیجه محیط، پایدارتر و از شرایط خودگردانی و خودتنظیمی بیشتری برخوردار است.
تنوع گونه ای علاوه بر ارزشهای غیرقابل جایگزین و بسیار والای اكولوژیكی از نظر بهره گیری غذایی، دارویی، تفریحی و مانند آن نیز برای انسان اهمیت دارد.
با این وجود مجموع تعداد گونه های گیاهی شناسایی شده در ایران تا 10 هزار گونه برآورد شده كه حدود 20 درصد آنها اندمیك كشور است كه این تعداد در مقایسه با اروپا (11 هزار گونه) جالب توجه است و تعداد گونه های پستانداران وحشی ایران با 194 گونه تقریبا برابر با تعداد كل گونه های پستانداران در قاره اروپا است.
البته در خصوص برخی از رده های جانوران از قبیل خزندگان، تعداد گونه موجود در كشور ما بسیار فراتر از تعداد گونه های مربوط به قاره مذكور است كه تعداد گونه های آنها به 212 گونه می رسد و همچنین ایران با دارا بودن 521 گونه پرنده و 180 گونه ماهیان آبهای شیرین و 20 گونه دوزیست ارقام بالایی را از دیدگاه تنوع گونه ای ارایه می كند.
معاون فنی اداره كل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی به وضعیت تنوع زیستی این استان اشاره كرده و می گوید: این استان از نوع اقلیم معتدل كوهستانی و دارای رودخانه های دایمی، فصلی، قنوات و چشمه ها برخوردار است.
'محمد عرفانی' می افزاید: خراسان شمالی در 'كپه داغ' مركزی واقع شده و در روزگاری نه چندان دور مركز گونه زایی و اندمیسم تلقی می شده است.
وی گفت: اكنون این استان دارای 51 نوع پستاندار از جمله یوزپلنگ، پلنگ، قوچ و میش اوریال، كل و بز، آهو، گربه پالاس، گربه وحشی، گربه جنگلی، كفتار، گراز، گرگ و ...، 141 گونه پرنده مانند' قرقاول، كبك دری، كبك، تیهو، هما، باقرقره، عقاب، شاهین، دلیجه كوچك، انواع سهره، سنگ چشم، انواع چكاوك، كوكو، سبزقبا و زنبورخورك است.
به گفته وی همچنین 52 گونه خزنده مانند 'مار افعی، مار جعفری، كفچه مار و ...، چهار گونه دوزیست و هشت گونه ماهی در این استان زیست دارند.
معاون فنی اداره كل محیط زیست خراسان شمالی افزود: این استان 13 هزار و 695 هكتار ذخیره گاه جنگلی از گونه های 'ارس، زالزالك، فندق وحشی، گردو وحشی، بلوط و ... را نیز در خود جای داده است.
عرفانی وجود یكهزار و 100 گونه گیاهی، بین 110 تا 150 گونه گیاه دارویی، 70 تا 90 گونه گیاه انحصاری و 40 تا 50 گونه در معرض خطر و آسیب پذیر را از دیگر جلوه های تنوع زیستی جنگلی این استان برشمرد.
وی گفت: وسعت جنگل های استان اعم از انبوه، نیمه انبوه جنگل تنك، بیشه زار و جنگل دست كاشت 435 هزار هكتار است.
وی گستره مراتع استان خراسان شمالی را نیز یك میلیون و 415 هزار هكتار شامل مراتع خوب، متوسط و فقیر عنوان كرد.
معاون فنی اداره كل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی همچنین با اشاره به وجود زیست بوم های طبیعی و بی نظیر در این استان، گفت: با نگاهی به وضعیت پوشش گیاهی و پستی و بلندی استان می توان به تنوع اكوسیستمی این خطه پی برد.
عرفانی افزود: ارتفاعات 'آلاداغ و كپه داغ' كه قله های مهمی چون 'یامان داغی، سالوك، چوپان، شاه جهان' را در خود جای داده از پهنه های زیستی كوهستانی استان به شمار می آیند.
وی گفت: وجود گونه های جانوری همچون 'قوچ اوریال، پلنگ ایرانی، خرس قهوه ای، كبك دری و بالابان'، جنگل های 'ارس' و 'بلوط'، مراتع متراكم 'گون، كلاه میرحسن و چوبك' صرفا بخش كوچكی از تنوع گونه ای این مناطق را دربرمی گیرند.
عرفانی افزود: در این میان رودخانه 'اترك' را نیز می توان به عنوان تنها شریان حیات دایمی در شمال شرق كشور نام برد كه نهرها و چشمه سارهای متعدد حوزه آبریز آن سیمای این كلان اكوسیستم را كامل می كند.
وی به دشت های جنوبی استان خراسان شمالی نیز اشاره كرد و گفت: این دشت ها به واسطه وضعیت خاص ژئومرفولژی و نیز رودخانه دایمی 'كالشور'، وجود گونه هایی چون ' آهو و یوزپلنگ آسیایی، كاراكال و هوبره' را باعث شده است.
وی افزود: توجه ویژه حفاظت محیط زیست استان به عرصه های یاد شده نویدبخش معرفی خراسان شمالی به عنوان ذخیره گاه ژنتیكی گونه های مختلف جانوری و گیاهی در معرض خطر انقراض در سطح كشور خواهد بود.
وی گفت: در بعد انسانی نیز سكونت اقوام فارس (تات)، ترك، كرمانج، تركمن و اقلیت های قومی گوناگون دیگر مانند بلوچ، عرب، لر، تركها و فارس های مهاجر، رنگین كمانی از فرهنگهای مختلف را ایجاد كرده است. ك/4
623/626
بجنورد - استان خراسان شمالي با توجه به تنوع سرزميني و داشتن اقليمي منحصر به فرد كه زيستگاه گونه هاي مختلف گياهي و جانوري است، به عنوان نمادي از تنوع زيستي ايران محسوب مي شود.