وزارت كشور برگزاری انتخابات در ایران را به عهده دارد اما نظارت بر انتخابات به عهده شورای نگهبان قانون اساسی است.
در اصل 99قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است: شورای نگهبان نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آرای عمومی و همه پرسی را بر عهده دارد.
بر این اساس به جز انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، كه هیات مركزی نظارت بر آن توسط مجلس شورای اسلامی تعیین می شود، بقیه انتخابات با نظارت شورای نگهبان برگزار می شود.
علاوه براین پس از تشكیل و افتتاح مجلس شورای اسلامی در جریان تایید یا رد اعتبارنامه نامزد منتخب به نحوه برگزاری انتخابات و چگونگی انتخاب نامزد توجه می شود و چنانچه نظر نمایندگان مجلس بر درستی برگزاری انتخابات باشد اعتبارنامه فرد منتخب تایید می شود و در صورتی كه نظر نمایندگان برخدشه دار بودن انتخاب نامزدی باشد، اعتبار نامه وی تصویب نمی شود و فرد منتخب از راه یافتن به مجلس شورای اسلامی باز می ماند.
نظارت شورای نگهبان در برگزاری انتخابات، در واقع با هدف تضمین سلامت انتخابات و اطمینان به نتایج آن و نیز اعمال صحیح مشاركت مردم در امور سیاسی مقرر شده است.
بنابراین مطابق قانون، شورای نگهبان قانون اساسی بر تمامی مراحل انتخابات نظارت می كند و مرجع نهایی برای رسیدگی به دعاوی انتخاباتی است.
*چگونگی رسیدگی به شكایت های انتخاباتی
به اعتراضات و شكایات انتخاباتی نامزدهای مجلس شورای اسلامی براساس مواد فصل هشتم قانون انتخابات رسیدگی می شود. مطابق ماده 68قانون یاد شده، هیات های اجرایی مراكز حوزههای انتخابیه موظف هستند از تاریخ تشكیل هیات اجرایی تا دو روز پس از اعلام نتیجه اخذ رای انتخابات، شكایات واصله را بپذیرند و حداكثر ظرف هفت روز از تاریخ دریافت شكایات در جلسه مشترك هیات های اجرایی و نظارت حوزه انتخابیه به آنها رسیدگی نمایند.
تبصره ،1كسانی كه از نحوه برگزاری انتخابات شكایت داشته باشند، می توانند ظرف هفت روز از تاریخ اخذ رای، شكایت مستند خود را به دبیرخانه شورای نگهبان نیز تسلیم دارند.
تبصره ،2شكایاتی قابل رسیدگی خواهد بود كه مشخصات شاكی یا شاكیان شامل نام ، نام خانوادگی، نام پدر، شغل، نشانی كامل، شماره تلفن ( در صورت داشتن تلفن ) و اصل امضای شاكی را داشته باشد.
تبصره ،3 در صورتی كه شاكی بدون دلیل و مدرك كسی را متهم نماید و عمل شاكی عنوان افترا داشته باشد، قابل تعقیب و پیگیری است.
تبصره ،4طرح و بررسی شكایات در مورد افراد محرمانه بوده و افشای آن ممنوع است.
براین اساس اعتراض نامزدها قابل رسیدگی است، در عین حال در صورتی كه نامزدها بدون ارایه مستندات و مدارك لازم دیگران را متهم كنند، عمل آنان جنبه كیفری داشته و قابل پی گیری است. بنابراین نامزدها نمی توانند از حق اعتراض خود سوء استفاده نمایند و بی جهت اشخاص و نهادها را متهم نمایند .
هیات های اجرایی زیر نظر هیات های نظارت به اعتراض ها و شكایت های انتخاباتی رسیدگی می كنند،مطابق ماده 70 این قانون: هیات اجرایی پس از بررسی شكایات و گزارش ها چنانچه تشخیص دهد كه امور انتخابات در یك یا چند شعبه از جریان عادی خارج شده و صحیح انجام نگرفته است، با تایید هیات نظارت انتخابات یك یا چند شعبه مزبور را در صورتی كه در سرنوشت انتخابات موثر نباشد،باطل اعلام مینماید.
تبصره، چنانچه ابطال همه و یا قسمتی از آرای یك یا چند صندوق اخذ رای در تغییر سرنوشت انتخابات موثر باشد، تصمیم با شورای نگهبان است.
مطابق ماده 71، كلیه شكایات مربوط به انتخابات،قبل از ارسال پرونده انتخاباتی به مجلس توسط وزارت كشور به هیات مركزی نظارت ارسال و پس از آن، پرونده عینا به مجلس فرستاده خواهد شد.
تبصره، شورای نگهبان موظف است كلیه شكایات مربوط به انتخابات را پس از صدور اعتبار نامهها به مجلس ارسال دارد.
براساس ماده 72قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی: در صورتی كه رسیدگی به شكایات هر یك از حوزههای انتخابیه منجر به توقف یا ابطال انتخابات گردد، اعلام آن از رسانههای گروهی از اختیارات شورای نگهبان است.
تبصره،توقف یا ابطال انتخابات در هر حوزه انتخابیه باید مستند به قانون و همراه با اسناد و مدارك معتبر و با رای اكثریت مطلق اعضای شورای نگهبان باشد.
*آمادگی هیات مركزی نظارت برای دریافت شكایت ها
هیات مركزی نظارت بر انتخابات مرحله دوم نهمین دوره مجلس شورای اسلامی نیز امروز در اطلاعیهای از آمادگی این هیأت برای دریافت شكایتهای انتخاباتی مردم خبر داد و تصریح كرد، تنها شكایاتی قابل رسیدگی خواهد بود كه مستند باشد.
در بخشی از این اطلاعیه آمده: در اجرای تبصره 1 و 2 ماده 68 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی چنانچه شكایتی از نحوه برگزاری انتخابات وجود داشته باشد، افراد می توانند از تاریخ اخذ رأی به مدت هفت روز شكایت مستند خود را با ذكر مشخصات كامل، آدرس و شماره تلفن به دبیرخانه شورای نگهبان واقع در تهران - خیابان امام خمینی(ره) - روبروی دانشگاه افسری امام علی (ع) - شورای نگهبان ارسال فرمایند.
چنانچه صحت انتخابات به تایید شورای نگهبان برسد برای نامزد منتخب اعتبارنامه صادر می شود. در ماده 73 قانون یاد شد آمده است: صدور اعتبارنامه منتخبین موكول به عدم ابطال انتخابات از طرف شورای نگهبان میباشد و شورای نگهبان در اسرع وقت نظر خود را در باره انتخابات اعلام مینماید و وزارت كشور موظف است بلافاصله دستور صدور اعتبارنامه را بدهد.
ماده 74اعتبارنامه منتخبین به دستور وزارت كشور و با مهر و امضای اعضای هیات اجرائی و هیات نظارت در پنج نسخه ( یك نسخه برای شورای نگهبان ) ظرف مدت چهل و هشت ساعت تنظیم و صادر میگردد.
تبصره، در صورتی كه هریك از اعضای هیاتهای اجرایی و نظارت پس از اعلام نظر شورای نگهبان از امضای اعتبارنامه خودداری كنند،متخلف از قانون محسوب و تا ده سال از عضویت در هیاتهای اجرائی و نظارت محروم خواهند شد و اعتبارنامه با امضای وزیر كشور و رئیس هیات مركزی نظارت بر انتخابات كشور معتبر خواهد بود.
تا این مرحله رسیدگی به اعتراضات در صلاحیت هیات های اجرایی، هیات های نظارت و شورای نگهبان می باشد و پس از صدور اعتبارنامه منتخبین، مجلس شورای اسلامی نیز صلاحیت و نحوه انتخاب هر یك از آنان را بررسی كرده و می تواند اعتبارنامه منتخب را تایید یا رد نماید.
در صورتی كه اعتبارنامه فرد منتخب نمایندگی مجلس توسط اكثریت منتخبان مجلس تایید شود، فرد رسما سمت نمایندگی مجلس شورای اسلامی را به دست می آورد و در صورت رد اعتبارنامه فرد منتخب، وی با وجود كسب آرای لازم، تایید شورای نگهبان و همچنین صدور اعتبارنامه نمایندگی توسط وزارت كشور ، سمت نمایندگی مجلس شورای اسلامی را نخواهد داشت.
گزارمیز**1912**1542**
تهران - رسيدگي صحيح به شكايت هاي انتخاباتي گواه روشني در برگزاري سالم انتخابات در ايران است.