بنای یادمانی " تاق گرا " اثری دیدنی از دوره اشکانی در کرمانشاه
................................................................
کرمانشاه ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 05/01/87
داخلی.میراث فرهنگی.گردشگری.
دیار باستانی کرمانشاهان همچون دیگر نقاط کشور، آثار فراوانی از مجد و
عظمت ایران زمین را در سینه کوه ها و پهنه دشت های خود دارد.
هر گوشه این دیار تاریخی سرشار از جاذبه ها و دیدنی های بسیاری است که
همواره پذیرای گردشگران به ویژه مسافران نوروزی است.
گروهی برای تفریح و آرمیدن در سایه جاذبه های طبیعی و بکر به سوی این
استان می شتابند و برخی هم با چشمان تیزبین و کنجکاو آثار تاریخی و باشکوه
این دیار را می کاوند تا پاسخی برای پرسش های ذهن جستجوگر خود بیابند.
در این میان تاق گرا یکی از هزاران اثر تاریخی استان کرمانشاه است که
گردشگران را به سوی خود می کشاند.
بنای یادمانی تاق گرا در گردنه پاتاق و بر سر راه کرمانشاه به سرپل ذهاب
مشرف بر جاده سنگفرشی از دوره ساسانی واقع شده که فلات ایران را به منطقه
بین النهرین ارتباط می داده است.
محققان این بنا را متعلق به دوره اشکانی می دانند، این بنای سنگی به
صورت فضایی ایوان مانند با پلانی مستطیل به طول 70/7، عرض 85/4 و ارتفاع
70/11 متر است.
فضای داخلی بنا نیز به عرض 10/4، طول 10/3 و ارتفاع 90/5 متر است.
ارتفاع کف بنا از سطح زمین 20/1 متر و از کف تا تیزه قوس 92/5 متر و از
تیزه قوس تا زیر گیلویی اول 20/1 متر است.
همچنین بلندی فریز اول 60 سانتی متر است که بر روی یک ردیف بلوک سنگی
ساده به بلندی 45 سانتی متر قرار گرفته است.
بر روی این بخش سنگهای تزیینی فریز دوم به ارتفاع 78 سانتی متر قرار
دارد.
در بالاترین قسمت بر روی لبه بام ردیفی از جان پناه به ارتفاع 92 سانتی
متر وجود دارد، بنابر این ارتفاع بنا از سطح زمین تا بالاترین قسمت 70/11
متر است.
از نظر ساختاری، قسمت داخلی دیوارها با لاشه سنگ و ملاط گچ و روکار آنها
با بلوکهای سنگی تراشیده چیده شده است.
اتصال این بلوکهای سنگی بدون استفاده از ملاط صورت گرفته و از آنجایی
که سنگها اندازه یکسانی ندارند، گاهی بخش پایینی یا گوشه های بلوک دیگری
را پوشانده است.
در این روش آنچه که موجب نگهداری بلوکها بر روی هم شده، فشاری است که
بلوکهای ردیف بالایی بر روی بلوکهای ردیف پایینی وارد می کنند.
بررسی انجام شده در کف بنا نشان می دهد که از بست های فلزی نیز برای
اتصال سنگها استفاده شده است.
هر چند اکنون این بستها از بین رفته اند ولی جای برخی از آنها در کف
بنا قابل مشاهده است.
بر روی بلوکهای سنگی پایه های دو طرف فضای داخلی، ستون نماهایی حجاری
شده است، تراش پایه این ستون نماها شامل بلوک تخت ، شالی، بخش کاو و دو
شالی باریک بر روی بخش کاو می باشد.
بر روی پایه ستون، ساقه ستون و روی آن نیز سر ستون قرار گرفته است که
از نظر ترکیب کلی شبیه ستونهای بنای تاریخی کنگاور می باشد.
در زیر بالشتک سر ستونهای طاق گرا ، نقش دو نوار در هم گره خورده ای
به صورت مواج حجاری شده است.
این نقش از متداولترین طرحهای گره ای و ترکیب های به هم بافته شده ای
است که عموما برای قاب بندیها و همچنین به عنوان نوارهای تزیینی کلاسیک
بویژه معماری روم به کار رفته است.
همانطور که اشاره شد در بخش فوقانی بنای تاق گرا ، ردیفی از جان پناه-
های سه پله ای قرار دارد که ارتفاع هر یک از آنها 92 سانتی متر است.
هر یک از این جان پناه ها از دو بخش تشکیل شده است، بخش زیرین ، قطعه
سنگ مستطیل شکلی است که در مرکز آن شکافی به شکل مستطیل وجود دارد.
بخش فوقانی هم قطعه سنگ کنگره ای است که کنگره های آن دارای زاویه حاده
است.
بر سطح این قطعه سنگ، سرپیکانی کنده شده که با روی هم قرار گرفتن دو
قطعه سنگ، جان پناه سه پله ای، شکل خود را با پیکانی در مرکز باز می-
یابد.
نمونه این نوع جان پناه ها با زاویه حاده در تصویر بنای حک شده بر روی
یکی از بشقابهای نقره ای موزه ارمیتاژ و موزه دولتی برلین دیده می شود.
جان پناه های تصوی بنای حک شده بر روی بشقاب موزه ارمیتاژ و بنای سنگی
تاق گرا به شکل سه پله ای است که دارای زاویه حاده است.
نمونه دیگری از این نوع جان پناه ها از لایه های اواخر دوره ساسانی و
اوایل اسلامی شهر بیشابور نیز پیدا شده است.
شواهد و مدارک باستان شناختی نشان می دهد که این بنا در اواخر دوره
ساسانی، احتمالا زمان حکومت خسرو دوم بین سالهای 590 تا 628 میلادی ساخته
شده است.
از نظر کاربری نیز گرچه تاکنون کارکرد واقعی این بنا مشخص نشده اما
برای آن کارکردهای متفاوتی همچون یادگار احداث راه کاروانرو، توقفگاه
مرکب شاهی، اریکه سلطنتی، پاسگاه مرزی و بنای یادبودی از یک پیروزی ذکر
کرده اند.
به فاصله 30 متری در ضلع شرقی تاق گرا، قطعه سنگ نسبتا بزرگی از کوه
جدا شده که در وسط آن سطحی مستطیل شکل به ابعاد 156 در 173 سانتی متر
تراشیده اند.
اگر چه علت ایجاد این صفحه تراشیده همانند خود بنا مجهول است اما می توان
حدس زد که این صفحه احتمالا برای نوشتن کتیبه ای در خصوص بنا ایجاد شده که
بنا به دلایل نامعلومی نیمه کاره رها شده است.
7452/567/1139
شماره 016 ساعت 10:12 تمام