آسیب شناسی طرح خروج دام از جنگل های شمال (قسمت دوم و آخر)
#
نوشهر ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 06/03/85
داخلی.اقتصادی.منابع طبیعی.جنگل.خروج دام.
رحیمی در خصوص علت کم شدن استقبال دامداران از طرح خروج دام گفت : به
ازای هر واحد دامی، 10 هزار تومان به دامدار داده می شود تا دام خود را از
جنگل خارج کند ولی این مبلغ از سال 75 ثابت است و تورم سالانه در نظرگرفته
نمی شود.
این کارشناس افزود: در گذشته، یکی از امتیازاتی که در قبال خروج دام به
دامدار داده می شد، اشتغال فرزندش در یکی از طرحهای جنگلداری بود که اکنون
به دلیل افزایش پرسنل، مجریان طرحهای جنگلداری ، از این روش کمتراستفاده
می کنند.
وی یادآور شد : به دلیل حضور دام، مجبوریم مناطق جنگل کاری شده را با
سیم خاردار محصور کنیم و فقط در سال 85 و برنامه کاری ما 280 کیلومتر
حصارکشی با پنج ردیف سیم خاردار است.
رحیمی تصریح کرد : برخی از دامداران که دام سرای درون جنگل خود را رها
کرده بودند ، با اطلاع ازامتیازاتی که برای خروج دام از جنگل داده می شود،
دوباره به جنگل بازگشتند و همین امر، مشکلاتی را به بار آورده است.
به گفته رحیمی یکی از مسایل مهم ، وجود دام کتول است که از روستا ،
برای چرا به داخل جنگل فرستاده می شود.
این مسئول جنگل کاری مجتمع چوب و کاغذ مازندران ادامه داد : گاهی اوقات
در هنگام محصور کردن مناطق جنگل کاری شده، با اعتراض جنگل نشینان مواجه
می شویم زیرا معتقدند با این کار ، مسیر حرکت دامشان در جنگل بسته می شود.
رحیمی گفت : طبق بخشنامه سازمان جنگل ها و مراتع ، دادن " کتول چر" برای
چرای دام های کتول ، ممنوع است ولی به تازگی روستاییان حوزه فعالیت من ،
با تهیه توماری با 150 امضا، خواهان اختصاص منطقه ای برای چرای دام های
کتول خود شده اند.
وی اظهار داشت : یکی از راه های تسریع خروج دام از جنگل، اجرای طرحهای
جنگلداری است زیرا با رونق گرفتن فعالیت های مربوط به جنگل در هر منطقه،
حضور دام کمتر می شود.
به گفته این کارشناس به طور کلی اجرای طرح خروج دام از جنگل های شمال،
ازابتدا یعنی سال 68 تا اواخر دهه70 مطلوب بود ولی ازآن پس کند شده است.
وی تصریح کرد : در سال های قبل ، به اجرای دقیق طرح ، بیشتر توجه می شد
ولی اکنون تمرکز فقط بر روی خروج دامدار است و بسا با وجود خروج دامدار،
دام های وی در جنگل باقی می ماند.
رحیمی علامت گذاری دام های خارج شده از جنگل برای مشخص شدن آنها و
جلوگیری از بازگشت دام به جنگل را ضروری دانست.
مساله خروج دام از جنگل به دلیل ارتباط با سیاست و اقتصاد از یک طرف و
مسایل منابع طبیعی و مشکلات اجتماعی ، موضوعی ظریف و پیچیده محسوب می شود.
از آنجایی که به دامداران برای خروج دام از جنگل ، امتیازاتی داده می
شود، تمایل ناروا برای هرچه بیشتر کردن این امتیازات به وفور دیده می شود.
وی گفت: برخی از دامداران، دام های همسایه را قرض می گیرند تا در هنگام
سرشماری، به تعداد بیشتری ثبت شود و البته ماموران منابع طبیعی نیز راه
حل هایی به کار می برند تا این ترفندها خنثی شودو برای مثال اوایل صیح و یا
غروب و به هنگام دوشیدن شیر برای سرشماری رجوع می کنند زیرا در این اوقات
دام هر کس نزد خودش است.
"مصطفی عبدالله پور" مدیرکل سابق دفترجنگلداری سازمان جنگل ها و مراتع
کشور در این خصوص یادآور شد : در کشور پیشرفته درهر 10 هکتار جنگل ، فقط
یک گوزن وجود دارد که حتی این تعداد نیزمطلوب جنگل بانان نیست و معتقدند
باید کمتر شود.
وی افزود: در دهه 40 برخی متخصصان پیشنهاد کردند جنگل های جلگه ای شمال
به جنگل نشینان داده و جنگل های کوهستانی از وجود دام و دامدار خالی شود.
وی اظهار داشت: درآن زمان، دامداران شش ماه در جنگل های جلگه ای و سه ماه
در جنگل های کوهستانی به صورت رفت و برگشت و سه ماه در مراتع بودند.
این استاد دانشگاه آزاد تصریح کرد: به دلیل واگذاری جنگل های جلگه ای به
اشخاص غیر مرتبط، نه تنها مشکل حل نشد، بلکه به دلیل کاهش سطح چراگاه در
جلگه، مدت حضور دام در جنگل های کوهستانی و شیب دار، به 9 ماه افزایش یافت.
وی با بیان اینکه جای دام در مرتع است نه در جنگل،گفت: یکی از راه حل ها،
اختصاص چراگاه دام در محدوده طرحهای جنگل داری بود که ازجمله، کارشناسان
رومانیایی در طرح جنگلداری نکا چوب، قسمتی از جنگل های مخروبه را برای
تبدیل به مرتع و استفاده دام در نظر گرفتند که در عمل اجرا نشد.
وی ادامه داد : از دیگر اقدامات، تلاش کارشناسان فائو برای تبدیل دامداری
محلی به دامپروری صنعتی در شرکت فریم و ترویج دام های دورگه و اصیل بود.
عبدالله پور اضافه کرد : در شرکت چوکای گیلان ( شفارود فعلی ) که با همکاری
کارشناسان کانادایی طرح آن تدوین شد، مطالعاتی برای خروج دام صورت گرفته
بود.
این کارشناس ارشد جنگلداری گفت : بعد از انقلاب، طرح فعلی خروج دام از
جنگل های شمال تهیه شد که در ابتدا بسیاری از کارشناسان و مسئولان با آن
مخالف بودند زیرا برای آنها ناشناخته بود و پشتوانه قانونی محکمی نداشت
که در نتیجه به صورت آزمون و خطا اجرا شد.
وی درباره ضعف های این طرح گفت: در طراحی و اجرا، به سابقه تاریخی این
کار کمتر توجه شد و طراحان و تصمیم گیرندگان طرح، توجه چندانی به ایراداتی
که استادان دانشگاه مطرح می کردند، نداشتند.
وی گفت: اعتقاد این است که ازنظر تاریخی، دامداران متحرک و رمه گردانانی
که اسکان پیدا می کنند، پس از اسکان، دامداری را به تدریج رها می کنند و به
کشاورزی روی می آورند، زیرا خوب می دانند که با دام بومی نمی توان دامداری
ساکن راه انداخت.
این مسئول سابق سازمان جنگلها و مراتع افزود: دامدار رمه گردان نمی تواند
دامپرور شود زیرا دامپروری صنعت است و از دید تحول تاریخی، پس از کشت
صنعتی قرار دارد.
وی با بیان این که در طرح خروج دام از جنگل مقرر شد به دامداران جنگلی،
زمین واگذار شود تا درآن دامداری بسته دایر کنند،گفت: این برنامه با شکست
مواجه شد زیرا دامدار جنگل نشین که رمه گردان است با دامپروری صنعتی آشنا
نیست.
عبدالله پور افزود : دلیل دیگر، نبود زمین به اندازه کافی برای واگذاری
بود که در نتیجه، طراحان و مجریان طرح تصمیم گرفتند که امکانات زیربنایی
را برای دامپروری تاسیس کنند تا دامداران رمه گردان جنگلی، جذب این مکان
شدند که این برنامه ریزی نیز موفق نبود.
وی افزود : پس از برنامه های مکرر، بالاخره با پیشنهاد یکی از استادان
دانشگاه قرار شد به تناسب تمایل دامدار، در ازای خروج از جنگل به وی پول
یا زمین یا شغل جدید داده شود.
این استاد دانشگاه گفت : درابتدا، واگذاری زمین ، غیر قطعی و مشروط بود
که همین باعث استقبال کم دامداران شده بود که بعد از مدتی، واگذاری قطعی
شد و سرعت اجرای طرح بالا رفت.
به گفته عبدالله پور، سرعت گرفتن اجرای طرح باعث شده برخی از مسئولان
مخالف ، از طرح حمایت کنند و به تدریج در قانون برنامه و بودجه، مصوب شد
و اعتبارات آن افزایش یافت.
وی افزود : اما پس از چندی ، به دلیل افزایش شدید قیمت زمین در شمال،
دامداران خارج شده از جنگل، زمین های گرفته شده خود را فروختند و صاحب
ثروت شدند.
به گفته وی این موضوع موجب واکنش منفی در محیط زندگی این قبیل اشخاص شد
و برخی، بدون توجه به دستاوردهای طرح خروج دام، ثروتمند شدن ناگهانی
دامداران دیروز را از نظر اجتماعی مضر دانستند.
مدیرکل سابق دفتر فنی جنگلداری سازمان جنگل ها و مراتع گفت : به دلیل این
واکنش منفی، بنا شد مساحت زمین واگذاری را متناسب با قیمت روز تعیین کنند
و بدین ترتیب دامداران باقی مانده در جنگل، خود را در مقایسه بادامدارانی
که در سابق از جنگل خارج شده بودند، مغبون می دیدند زیرا زمین کمتری به
آنها داده شد.
این استاد دانشگاه افزود : به همین دلیل، اجرای این طرح به ویژه درمنطقه
نوشهر که قیمت زمین بسیار بالاست کند شد.
عبدالله پور نقص قانون را یکی از مشکلات فراروی دانست و گفت :زیرا خروج
دامدار از جنگل را به صورت تراضی با سازمان جنگل ها تعیین کرده ولی روشن
نکرده است که اگر دامدار حاضر به خارج شدن از جنگل نشد، چه باید کرد.
وی اضافه کرد: اجرای طرح خرید مستثنیات داخل جنگل به دلیل راحت بودن،
اعتبارات و امکانات اداری را به سمت خود جذب کرد در حالی که به طرح خروج
دام از جنگل اولویت ندارد و این هم مشکلی دیگر محسوب می شود.
به گفته وی در برخی مناطق مانند استان گلستان، برخی دامداران حاضرند به
جای زمین یا پول، به آنها کمی زمین و در عوض، تسهیلات بانکی و حواله دام
اصیل داده شود تا دامپروری صنعتی تاسیس کنند زیرا چنین زمینه ای در آنجا
فراهم تر است.
کارشناسان و صاحب نظران با وجود اختلاف دیدگاهی که در حل مشکل حضور دام در
جنگل ها شمال دارند، دراین موضوع هم نظر هستند که این مشکل جدی است و
باید به سرعت رفع شود.
به گفته آنان توجه به خواست مشروع دمداران و جلوگیری از زیادخواهی آنها
و تدوین طرحهای جامع و کارآمد و اجرای دقیق و کامل آن، می تواند این عامل
مخرب تنها جنگل تولیدی و انبوه کشور را به تدریج حذف کند و زمینه را برای
حفظ ، احیا و توسعه جنگل های شمال و بهره مندی مستمر از آن فراهم کند.
جنگل های شمال با توجه به برخورداری از گونه های منحصر بفرد درختان، نگین
جنگل های جهان به شمار می رود.
621/508
