#
تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی 01/04/83
داخلی.فرهنگی.نمایش.رابعه
از: مجید امرایی
نمایش "رابعه" به کارگردانی "حسین سحرخیز" نخستین اثری است که توسط
بنیاد تازه تاسیس رودکی در تالار وحدت به روی صحنه رفت.
نمایش "رابعه"،از 17 خرداد ماه آغاز شد و به مدت 40 شب اجرا می شود.
این نمایش بیانگر بخشی از زندگی "رابعه بلخی" نخستین زن شاعر پارسی گوی
قرن چهارم هجری قمری - شاعر هم عصر رودکی ـ است و ماجرای عشق جانسوزاین زن
به "بگتاش" غلام ترک که در نهایت منجر به مرک عاشق شد، را به تصویر می کشد.
نویسندگان و تذکره نویسان بسیاری همچون "محمد عوفی" و"رضاقلی خان هدایت"
در آثار خود درباره "رابعه بلخی" مطالبی را نگاشته اند که تمامی این آثار
بیانگر عشقی عرفانی است که این زن عاشق را به کمال می رساند.
"چیستایثربی" که نویسندگی این نمایش را براساس الهی نامه عطار نیشابوری
برعهده داشته،می گوید که به مدت دوسال به نگارش این نمایش مشغول بوده است.
در نمایش رابعه حدود 60 بازیگر بیش از 180 دست لباس را به نسبت نیاز
صحنه برتن می کنند.
"مرجانه گلچین"،"علی گوهری"،"احمدعلامه دهر"،"صادق توکلی"،"مینو زاهدی"
و"حسین سحر خیز"از جمله بازیگران اصلی این اثر هستند.
بازی های روان "مرجانه گلچین" در نقش رابعه ، "علی گوهری"،بگتاش صورت ،
"علی مینوسپهر" بگتاش سیرت ، "احمد علامه دهر"درنقش وزیر و "مینو زاهدی"
دایه ،از جمله جاذبه های این نمایش بود .
در این نمایش ما شاهد بهره گیری از امکانات مختلف شامل شعر،آواز، موسیقی
و ترانه های نمایشی هستیم که کارگردان به خوبی توانسته بااستفاده مناسب از
آیین و سنن ایرانی صحنه هایی سرشار از تنوع و خلاقیت در بازی را ایجاد کند.
بکارگیری فضای متحرک تالار وحدت برای تعویض صحنه ها و طراحی حرکات نمایشی
زیبا توسط "سعید داخ"، طراحی مناسب لباس توسط "هما بحجتی"،استفاده نمایشی
و نمادین از رنک ها،بهره گرفتن از بازی های نمایشی ایرانی،زبان شاعرانه متن
و موسیقی دراماتیک "سعید ذهنی" همه و همه نشان از جاذبه های تصویری این
اثر نزد مخاطب دارد.
اما در کنار تمام این زیبای های چشم نواز باید پراکندگی ذهن نویسنده در
نگارش یک اثر منسجم تئاتری را نیز مورد توجه قرار داد.
ضعف پردازش طرح توطئه،گره افکنی و گره گشایی، فضاسازی های تصنعی در صحنه
مرک "رابعه" که در واقع اوج داستانی نمایش است و کشمکش ضعیف درونی اشخاص
بازی باعث شده تا کارگردان در ارایه اثری دراماتیک به مخاطب ناموفق باشد.
"عمل دراماتیک " به عنوان یک اصل در ساختار نمایشی،در این اثر ضعیف
دیده می شود و با وجودی که نویسنده تمامی مصالح یک نمایش دراماتیک را در
اختیاردارد اما اثر او در انتخاب صحنه ها و شخصیت پردازی نمایشی دچارضعف
ساختاری است.
رابعه در جشنواره تئاتر فجر به همراه موسیقی زنده اجرا شد،اما در اجرای
کنونی با موسیقی ضبط شده به روی صحنه رفت.
استفاده بیش از حد کارگردان از موسیقی باعث می شود تا تماشاگر از جریان
اصلی نمایش به دور بماند. هر چند که کارگردان معتقداست تمامی عوامل صحنه
به کمک ارایه اثری کیفی و محتوایی آمده اند.
"رابعه"، قهرمان نمایش برای رسیدن به مقصود خود شخصیتی مبهم و بسیار
منفعل است و تنها به روایت داستان نویسنده می پردازد.
"بگتاش" نیز بدون هیچ مقاومتی دست بسته به استقبال مرک می رود و"حارث"
برادر رابعه انگیزه ای بیرونی برای انتقام از" بگتاش" ندارد،هرچند نویسنده
سعی کرده است به یکباره با نوشتن یک نامه و به جرم همدستی با "رابعه" این
شخصیت را از مردگی خارج کند.
دراین داستان، وزیر بدون هیچ انگیزه ای تغییر موضع می دهد و به مخالفت
با ولی نعمت خود "حارث" می پردازد و پیرمرد زندانبان در خلسه ای رویایی از
این رو به آن رو می شود و در زندان را می گشاید هرچند دیگر دیر شده است.
"سحرخیز" در گفت وگو با خبرنگار گروه فرهنگی ایرنا، برخی انتقادهارا
می پذیرد و برخی دیگر را نابجا می داند.
وی معتقداست که رمز ماندگاری داستان رابعه در طول تاریخ شور و غوغای
درونی این فرزانه برای درک مفهوم راستین عشق است.
"سحرخیز" ضعف های ساختاری نمایش را می پذیرد و معتقداست که برای پرهیز
از طولانی شدن اجرا ناچار شده برخی صحنه های نمایش را حذف کند و همین امر
باعث شده تا کلیت اثر اندکی ضعیف ارایه شود.
وی دلیل این امر را طولانی شدن صحنه های حرکات موزون بازیگران و هماهنک
کردن آنها با موسیقی نمایش دانست.
"سحر خیز" بااشاره به هشت ماه تلاش و تمرین برای به صحنه بردن این اثر
گفت:نمایشی به این عظمت و هماهنگی طبیعی است که نقطه ضعف هایی نیز داشته
باشد.
کارگردان نمایش رابعه معتقد است که ادبیات کهن داستانی ایران یکی از
منابع بزرک برای الهام گرفتن یک کارگردان در خلق اثر است و برای این که
بتوان یک داستان کهن رانمایشی کرد باید شخصیت هایی به آن افزود و صحنه های
دراماتیک آن را بزرک کرد.
سحرخیز تاکنون آثاری چون "نهار لعتنی" و"سه قلوها" را کارگردانی کرده
است.
این نمایش در بخش مسابقه بیست و دومین جشنواره بین المللی تئاترفجر حضور
یافت و با کسب تندیس بهترین طراحی لباس یکی از جوایز این جشنواره را بدست
آورد.
رابعه با جلب نظر مخاطبان جشنواره تئاتر فجر به عنوان بهترین نمایش از
نگاه تماشاگران شناخته شد.
شخصیت و زندگی رابعه که برای نخستین بار در قالب نمایش به اجرا درآمده
به مدت 120 دقیقه اجرا می شود.
فراهنک م.ا/1601/1917