فناوریهای جدید حلقه ای مهم در زنجیره رویارویی با بحران آب

به اعتقاد كارشناسان، برای تحقق این مهم می بایست زنجیره ای از اقدامات طراحی و اجرا شوند كه كارآمدترین آنها استفاده از 'فناوریهای جدید' در حوزه آب است. در همین چارچوب 'دومین جشنواره ملی فناوریهای آب با رویكرد توجه به آبهای نامتعارف یعنی آبهای شور و پساب' به همت دانشگاه فردوسی و معاونت فناوری نهاد ریاست جمهوری در مشهد برپا شده است.
رئیس جشنواره ملی فناوریهای آب روز سه شنبه در حاشیه دومین روز این همایش علمی، به خبرنگار ایرنا گفت: میزان مصرف منابع آبی باید كاهش یابد و یا منابع آب جدیدی پیدا شود اما از آنجا كه ممكن است این مهم زمانبر باشد تمركز بر فناوریهای آب از جمله فناوری بازچرخانی آن در دستور كار قرار گرفته است. به همین خاطر پارسال نخستین جشنواره فناوریهای آب به منظور شتاب بخشیدن به روند حل مشكلات این حوزه در مشهد برگزار شد.
دكتر كامران داوری افزود: امسال نیز دومین جشنواره ملی فناوریهای آب با رویكرد توجه به آبهای نامتعارف یعنی آبهای شور و پساب توسط دانشگاه فردوسی مشهد و با همكاری 50 دستگاه اجرایی و سازمان مردم نهاد در حال برگزاری است.
وی اهداف سه گانه این جشنواره را 'ممانعت از انتقال آلودگی به منابع آب محدود كنونی، بازچرخانی و استفاده مجدد از آب تا حد ممكن و كاهش مصرف آب با استفاده از راههای جدید' اعلام و بیان كرد: در چارچوب این جشنواره سه اقدام موازی شامل 'فعالیت فرهنگی با كمك شهرداری مشهد، فعالیتهای فناورانه كه اصل نمایشگاه در همین راستا برگزار می شود و نیز برپایی فن بازار، استارتاپ و جشنواره رویش برای تقدیر از مخترعان و مبتكران توسط معاونت علمی ریاست جمهوری' صورت می گیرد.
رئیس جشنواره ملی فناوریهای آب ادامه داد: برپایی نشستهای علمی بخش دیگری از جشنواره است كه در آن بر مسائل جاری و روز كشور و خراسان رضوی در حوزه آب تمركز می شود. بر این اساس شش نشست برنامه ریزی شده است.
وی گفت: در بخش مخترعان نمایشگاه فناوریهای جدید آب این جشنواره 30 طرح اختراعی در این حوزه عرضه شده كه توسط داوران 'بنیاد ملی نخبگان' ارزیابی شده و طرحهای برگزیده به عنوان 'مخترع سطح سه' تحت حمایت این بنیاد قرار می گیرند.
دكتر داوری افزود: در بخش شركتهای فناور و سرمایه گذار نیز 21 شركت حضور دارند كه اختراعات و كارهای جدید خود را در حوزه آب نظیر ساخت دستگاههای تصفیه، كاهنده مصرف و موارد مشابه به نمایش گذاشته اند و شركتهای سرمایه گذار نیز این طرحها را برای حمایت و ورود به حوزه فن بازار ارزیابی می كنند.

* زمینه های كاربردی جشنواره ملی فناوریهای آب
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب مشهد نیز كه از برگزار كنندگان این جشنواره و سخنرانان اصلی آن است در گفت و گو با خبرنگار ایرنا جشنواره فناوریهای آب را بستری مناسب برای تبادل فناوریها و ارتباط بین عرضه و تقاضا و نیز فضای مناسبی جهت شناسایی فناوریهای نوین، مخترعان و ارتباط آنها با سازمانهای بهره بردار توصیف و بیان كرد: این جشنواره همچنین بستر حمایتی از مخترعان، محققان و ظرفیتهای آنها را به منظور تمهید فرصت مناسب برای تجاری سازی و ایجاد محصولات كاربردی فراهم كرده است.
حسین اسماعیلیان افزود: هم اكنون با مشكلات عدیده ای در حوزه واردات تجهیزات خارجی چه به لحاظ مسائل تحریمی و چه به لحاظ مسائل هزینه ای و قیمتهای بالا مواجهیم. بر این اساس تلاش برای دستیابی به فناوریها جدید در حوزه آب می تواند ما را از وابستگی در این عرصه نجات دهد.
وی ادامه داد: شركتهای خارجی صادركننده تجهیزات آب و فاضلاب، خدمات پشتیبانی برای محصولاتشان ارائه نكرده و آموزشهای لازم را نیز به خریداران این محصولات نمی دهند. بر این اساس دستیابی به فناوریهای مرتبط با آب می تواند در این زمینه ها نیز ایران را بی نیاز نماید.
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب مشهد گفت: علاوه بر اینها، فعالیت در عرصه فناوریهای آب در راستای سیاستهای ابلاغی اقتصاد مقاومتی و كمك به اقتصاد داخلی و نیز توسعه و اشتغال تلقی می شود.
وی افزود: مشهد دومین كلانشهر كشور با سه و نیم میلیون نفر جمعیت ثابت و 30 میلیون زائری است كه سالانه به این شهر وارد می شوند لذا شرایط خاصی دارد كه مسائل و نگرانیهایی مرتبط با حوزه تامین آب یكی از آنها است. تغییرات اقلیمی، تداوم پدیده خشكسالی و برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی شرایط سختی را برای آینده آب شهر مشهد به وجود آورده است.
اسماعیلیان ادامه داد: حداكثر ظرفیت بالقوه و نه بالفعل استحصال آب از منابع آب زیرزمینی مشهد حدود 200 میلیون مترمكعب و این در حالی است كه نیازآبی این شهر در سال 1398 حدود 275 میلیون مترمكعب می باشد.
وی گفت: مشهد در افق سال 1420 با توجه به رشد غیرمتعارفی كه نسبت به سایر شهرهای ایران دارد به جمعیتی حدود پنج تا شش میلیون نفر و نیازآبی این شهر به حدود 395 میلیون متر مكعب یعنی معادل دو برابر ظرفیتی كه الان در اختیار دارد خواهد رسید. این همه در حالی است كه ما در تامین آب مشهد در شرایط فعلی با مشكلات و تنگناهای شدیدی مواجهیم و منابع آب سطحی هم در كنار منابع آب زیرزمینی در شرایط تهدید قرار دارد.
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب مشهد یكی راهكارهای حل مشكل كم آبی را بكارگیری 'فناوریهای جدید' ذكر و بیان كرد: بهره گیری از فناوریهای جدید در حوزه آب می تواند به تعدیل بحران كمك كند لذا انتظار داریم در این نشستها و جشنواره ها بر روی همین محورها تمركز و توجه كافی صورت گیرد.
وی افزود: یكی از موضوعات مهم در این چارچوب 'فراهم آوردن امكان بهره برداری از منابع آب شور و غیركیفی' است. به عنوان مثال در محدوده استان خراسان رضوی و نیز دشت مشهد منابع شور و غیركیفی آبی وجود دارد كه به دلیل مسائل فنی، زیست محیطی، محدودیتهای اقتصادی و هزینه بالای استحصال چنین آبهایی فعلا امكان استفاده از آنها فراهم نیست اما فناوریهای جدید می تواند در جهت تعدیل و كاهش این وضعیت ما كمك كند.
اسماعیلیان ادامه داد: در حوزه تصفیه آب می باست سراغ ساخت تصفیه خانه های محلی با قیمت تمام شده پائین و آثار سوء زیست محیطی كمتر برویم. مثلا اگر از یك سامانه طبیعی معمول مانند روش RO در جهت تصفیه آب غیركیفی استفاده شود، این روش بین 20 تا 30 درصد پساب دارد كه هم باعث هدررفت 30 درصد آب و هم ایجاد مسائل زیست محیطی می شود لذا لازم است در این عرصه از فناوریهای نوین بهره گرفته شود تا بتوان مسائل را به حداقل رساند.
وی گفت: هم اینك نیازمند بكارگیری سامانه های نرم افزاری و سخت افزاری در حوزه مدیریت هوشمند كمی و كیفی آب در شبكه توزیع و شبكه های انتقال و نیز به فناوری جدید در رابطه با ساخت پمپهای خاص به ویژه در حوزه تصفیه خانه های فاضلاب هستیم. به نظر می رسد جشنواره ملی فناوریهای آب می بایست در مسیر تامین این نیازمندیها گام بردارد.
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب مشهد افزود: میزان وابستگی ایران به محصولات خارجی در حوزه تامین آب به شدت كم اما در حوزه فاضلاب این وابستگی زیاد است بطوری كه بسیاری از الكتروپمپها، تابلوها و سامانه های كنترلی كماكان واردات خارجی است لذا جا دارد شركتهای دانش بنیان و صنایع بیش از پیش و به شكل خاصتر در این عرصه ورود كنند.
وی در ادامه شركتهای آب و فاضلاب را از مشتركان پرمصرف نیروی برق ذكر و بیان كرد: به منظور كاهش شدت مصرف انرژی نیز فناوریها جدید می تواند به كمك این بخش بیاید.
اسماعیلیان گفت: بر این اساس 'توسعه سامانه استفاده از لوازم كاهنده مصرف' در دستور كار شركت آب و فاضلاب مشهد قرار دارد. لوازم كاهنده مصرف موجود در بازار هم به لحاظ اقتصادی و هم كیفی موجب نارضایتی مردم است و جا دارد شركتهای دانش بنیان در جهت بهینه سازی این لوازم كار و كمك كنند.
وی افزود: شركت آب و فاضلاب مشهد هدف بسیار بلندی را برای سال 1398 و شش ماه پیش رو مد نظر دارد مبنی بر اینكه دو و نیم متركعب از حداكثر نیاز آبی سال 1398 را از طریق برنامه های مدیریت مصرف كه یكی از آنها حوزه نصب لوازم كاهنده است اجرایی كند.
مدیرعامل آب و فاضلاب مشهد ادامه داد: 'نوع شیرآلاتی كه در ساختمانها استفاده می شود، استفاده از آب خاكستری و فناوریهای روز كه با هزینه كم و تكنولوژیهای ساده در اختیار شهروندان قرار می گیرد، فناوریهای بهسازی چاهها به منظور كاهش آثار زیست محیطی، فناوریهای نشتیابی و كاهش هدر رفت آب' همه موضوعاتی هستند كه جشنواره فناوریهای آب و مخترعان و محققان شركت كننده در آن می توانند برایشان راه حل ارائه دهند.
وی گفت: پارسال شركتهای دانش بنیان در این حوزه كارهای بسیار خوبی انجام دادند و دستگاههایی ساختند كه نمونه های خارجی آن فقط در دو كشور جهان تولید می شود لذا توان داخلی برای ارتقا این سامانه ها نیز در اختیار ما قرار دارد.

* دغدغه بهداشت پساب
یكی از دغدغه های اصلی در استفاده از پسابها مسائل مربوط به سلامت و بهداشت است لذا در جشنواره فناوریهای جدید آب این مهم در قالب نشستها و پنلها مطرح و بررسی می شود.
عضو مركز تحقیقات كشاورزی تهران در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: هیچوقت پساب را نباید به عنوان منبع آب جدید تعریف كرد.
دكتر یارقلی افزود: 85 درصد فلزات سنگین با ورود به زنجیره غذایی وارد بافتهای نرم بدن همچون كبد و كلیه می شوند و آنها را از كار می اندازند. 95 درصد فلزات سنگین از طریق غذا وارد بدن می شوند لذا تصفیه خانه ها باید در حد استاندارد فاضلاب را تصفیه كنند.
وی ادامه داد: اولویت استفاده از پساب به ترتیب برای درختان جنگلی و غیرمثمر، آبیاری مراتع، محصولات صنعتی، محصولاتی كه علوفه و دام مصرف می كنند، محصولاتی كه مستقیما مصرف انسانی ندارند و به صورت فرآوری مصرف می شوند و درختان میوه است.
عضو مركز تحقیقات كشاورزی تهران گفت: مصرف پساب و آب تصفیه شده برای سبزی و صیفی نیز توصیه نمی شود. در تغذیه آبخوان نیز اینگونه آبها را باید در جایی بكار برد كه مصرف شرب ندارد و همچنین آبخوان توان خودپالایی را برای افزایش كیفیت آب داشته باشد.
در چارچوب جشنواره ملی فناوریهای آب، به نظر می رسد دانشگاه فردوسی مشهد به درستی پیشگام استفاده از پساب و آب تصفیه شده برای حل مشكل كم آبی شده و ساختار دیگری به جز دانشگاه نیز نمی تواند بار این مسئولیت مهم را به دوش بكشد. فناوریهای آب اما تنها یك حلقه از زنجیره اقداماتی است كه باید برای حل مشكل كم آبی بكار گرفته شود. سیاستگذاری درست در زمینه آب و توجه به مسئله مهم اقتصاد آب نیز اموری اولویتدار هستند كه دستگاهها اجرایی متولی می توانند با كمك دانشگاه به آنها بپردازند.
1922/1858