حافظان بومی گونه نادر کلوس در چهارمحال و بختیاری

به گزارش ایرنا، ۸۷ درصد مساحت چهارمحال و بختیاری کوهستانی است و تاکنون بیش از یکهزار و ۳۵۰ گونه گیاهی در این استان شناسایی شده است، که از این تعداد ۲۷۰ گیاه جنبه دارویی، خوراکی و صنعتی دارد و ۲۷ گونه خاص این استان از جمله کلوس مخصوص این منطقه در زاگرس است.

کلوس (کرفس کوهی)از خانواده چتریان و گیاهی خودرو با خاصیت دارویی است که در سال‌های به دلیل بهره‌برداری بی‌روبه و نامناسب و ریشه‌کنی و غنچه‌چینی پیش از بذر دهی، این گیاه رو به انقراض است.

وسعت رویش این گونه منحصر به فرد و در حال انقراض در چهارمحال و بختیاری زمانی تا ۷ هزار هکتار در اقلیم‌های مختلف این استان می‌رسید، اما هم‌اکنون تنها ۷۰۰ هکتار در منطقه سرآقاسید و چین شهرستان کوهرنگ این گیاه خوراکی رشد می‌کند.

کلوس کوهی با نام علمی Kelussia odoratissima Mozaff و نام محلی «کلوس» از تیره چتریان و خودرو  است که در صورت آسیب نرسیدن به ریشه آن سالیان سال رویش دارد.

دوره رویش این گیاه هفته‌های آخر اسفندماه، همزمان با ذوب برف‌ها شروع و تا اوایل خردادماه در دامنه کوهستان‌ها و در ارتفاعات ادامه دارد.

کلوس پس از آب شدن برف ۳ تا ۴ ماه رشد می‌کند و بعد دوره گل‌دهی و به بذر نشستن این گیاه است که این دوره ۴ تا ۵ هفته است، که در بیشتر اوقات این گیاه در هفته‌های اول پس از آغاز رویش غنچه‌چینی شده و این امر باعث می‌شود امکان رویش مجدد این گیاه کم شود.

اجرای طرح قرقبانان محلی از سال ۹۶ تاکنون برای حفظ و حراست از گونه نادر کلوس در مناطق و تنها رویشگاه‌های این گیاه آغاز شده است.

در این طرح مردم محلی به حفظ و حراست از این گونه پرداخته تا امکان برداشت و غنچه‌کنی این گیاه برای سودجویان وجود نداشته باشد.

قرقبانان که همان جوامع محلی هستند پس از حفظ و حراست از این گونه گیاهی پس از گذراندن دوره رشد به بذرگیری گیاه پرداخته و بذر جمع‌آوری شده از گیاه را به اداره کل منابع طبیعی استان به فروش می‌رسانند.

قرقبانان محلی از گیاه خوراکی کلوس در راستای جلوگیری از انقراض حفاظت و حراست می‌کنند

یکی از قرقبانان محلی در این منطقه سرآقاسید شهرستان کوهرنگ با تاکید بر اینکه درآمد مردم این روستا از برداشت کلوس و گیاهان دارویی است، افزود: با اجرای طرح قرقبانان محلی مردم به حفظ و حراست از گونه کلوس می‌پردازند.

علی افزود: مردم در این طرح خود را مسوول حراست از این گیاه می‌دانند تا پس از به اتمام رسیدن مراحل رشد کلوس بذر جمع‌آوری شده را به اداره کل منابع طبیعی بفروشند.

وی اظهار داشت: پیش از این مردم این منطقه غنچه‌های کلوس را برداشت و به قیمت ناچیز در اختیار دلالان و متقاضیان قرار می‌دادند  که  این امر باعث شده بود در سال‌های گذشته گونه کلوس رو به انقراض کشیده شود.

وی افزود: پارسال بذر گیاه کلوس را کیلوی ۷۵۰ هزار ریال به اداره کل منابع طبیعی فروختیم.

روستاهای سرآقاید تنها رویشگاه طبیعی کلوس است

رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان کوهرنگ با تاکید بر اینکه این گونه نادر روبه انقراض است، افزود: تنها چند نقطه در شهرستان کوهرنگ از جمله روستای سرآقاسید و بیراهگان در دره رزگه در دهستان موگویی رویشگاه طبیعی کلوس است.

لطفعلی چراغپور اظهار داشت:به منظور حمایت و حراست از این گونه نادر ، اداره کل منابع طبیعی اقدام به آموزش جوامع محلی کرده است و با تامین منابع مالی با خرید بذر گیاه بخشی از مشکلات مالی منطقه را رفع کرد تا عده‌ای دیگر اقدام به فروش گیاه به دلالان و نداشته باشند.

وی افزود: در راستای اجرای طرح حفاظت از این گونه، قرقبانان محلی در این منطقه مستقر شدند تا مانع از فعالیت سودجویان شوند.

وی گفت: هرگونه بوته‌کنی گیاهان دارویی خوراکی و صنعتی از سطح مراتع شهرستان تا کامل شدن دوره رشد رویشی این گونه‌ها در حدود اواسط خردادماه و تا زمانی که اداره منابع طبیعی مجوز قانونی برای برداشت آنها صادر نکند، ممنوع است و با متخلفان از طریق مراجع قضایی برخورد می‌شود.

برخورد جدی با متخلفان بوته کنی کلوس راهی به‌منظور حفظ و حراست از این گونه خوراکی است

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری نیز بر فرهنگ‌سازی بین جوامع محلی در زمینه حفاظت از گونه گیاهی کلوس (کرفس کوهی) در استان تاکید کرد و گفت: با اجرای این طرح از چند سال گذشته وضعیت رویشگاه‌های کلوس بهبود یافته است.

علی محمدی مقدم افزود:  با فرهنگسازی در بین جوامع محلی از غنچه کنی کلوس جلوگیری و بذر گیاه کلوس از جوامع محلی توسط منابع طبیعی استان خریدار می‌شود.

وی اظهار داشت: با توجه به اینکه این گیاه خوراکی نادر در استان رو به انقراض است و تنها رویشگاه طبیعی این گیاه در شهرستان کوهرنگ است با متخلفان و سودجویان در زمینه غنچه‌چینی کلوس برخورد می‌شود.

به گفته وی، از ابتدایی سالجاری تاکنون ۳ پرونده در زمینه بوته‌کنی کلوس در استان تشکیل شده است، ۲ پرونده از این تعداد مربوط به فضل رویش کلوس در فروردین و اردیبهشت سالجاری و یک پرونده مربوط به هفته گذشته بوده است.

وی با اشاره به ماده ۴۳ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها و مراتع با متخلفان در این حوزه برخورد می‌شود.

محمدی مقدم اظهارداشت: در این مدت ۱۷۱ کیلوگرم کلوس از متخلفان جمع‌آوری شده و متخلفان ۳ برابر ارزش کلوسی که از آنها مصادره شده جریمه شدند.

وی، با اشاره به اینکه برداشت و فروش کلوس از رویشگاه طبیعی استان غیرقانونی است و با متخلفان برخورد می‌شود، افزود: کلوس‌های  که در بازار به فروش می‌رسد به صورت زراعی کشت می‌شود و منعی برای فروش این محصول وجود ندارد.

توزیع بذر و آموزش و حساس سازی جوامع محلی راهی برای توسعه و احیاء رویشگاه‌های گیاه نادر کلوس است

کارشناس مرتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال وبختیاری نیز گفت: در راستای توسعه رویشگاه‌های کلوس در استان طرح توزیع بذر و بوته کلوس در مناطق مختلف استان همراه با آموزش جوامع محلی و بهره‌برداران از سال ۸۹ تاکنون آغاز شده است.

عزت‌الله سلیمانی افزود: در این طرح بذر و بوته کلوس بین جوامع محلی به صورت رایگان توزیع در پایان مردادماه بذر گیاه کلوس از جوامع محلی به قیمت روز خریداری و پس از خرید بذر بین جوامع محلی برای کشت توزیع می‌شود.

وی ، با اشاره به اینکه گیاه کرفس یکسال بذردهی دارد و یک سال بذردهی ندارد، گفت: سال ۹۶ که سال بذردهی گیاه کرفس بود، به دلیل حمله آفات و میزان بذردهی این گیاه کم بود و سال گذشته نیز سال بذردهی گیاه نبود.

وی اظهار داشت: آخرین سال خرید بذر گیاه کلوس از جوامع محلی سال ۹۵ بود که بیش از ۱۰ تن بذر از جوامع مجلی خریداری شد.

به گفته وی، بذر خریداری شده به منظور توسعه و احیاء رویشگاه‌های گیاه کلوس بین جوامع محلی در شهرستان‌های مختلف در بسته‌های ۵۰ تا ۱۰۰ گرمی توزیع می‌شود.

سلیمانی افزود: گیاه کلوس در صورتی که بذر کاشته شود پس از ۵ سال قابل برداشت و اگر بوته کاشته شود پس از ۳ سال قابل برداشت است.

به گزارش ایرنا، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان نیز برای کمک به حفظ این گونه ارزشمند نسبت به تهیه پرونده آن برای ثبت در فهرست آثار ملی ایران در سال ۹۴ اقدام کرد، که در نهایت پس از طرح و بررسی در جلسه کمیته ملی ثبت و حریم میراث طبیعی سال ۹۵به شماره ۳۳۸ به ثبت رسید.

از مجموع مساحت چهارمحال وبختیاری حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار آن معادل ۸۶.۴ درصد عرصه منابع ملی شامل جنگل و مراتع است، از این میزان حدود ۳۰۷ هزار هکتار را پوشش جنگلی تشکیل می دهد.