پل های قدیمی آذربایجان شرقی حلقه اتصال با گذشته تاریخی ایران
پل های قدیمی آذربایجان شرقی حلقه اتصال با گذشته تاریخی و گویای نقش این خطه از سرزمین اسلامی در اقتصاد پیشین ایران است.
کد خبر: 30314694
|
تاریخ خبر: 09/01/1390 - 11:55
به گزارش روز سه شنبه ایرنا ، قدیمترین پل قوسی در ایران که آثار آن تاکنون نیز بر جای مانده، پلی است که اورارتوها در قرن هشتم پیش از میلاد بر رود ارس بنا کردند.
در ساحل ایرانی رود ارس در استان آذربایجان شرقی یک پایه از این پل بر جای مانده که از سنگ‌های بزرگی ساخته شده است.
ساخت پل‌های سنگی به دوران قبل از رومی‌ها برمی‌گردد که در خاورمیانه و چین پل‌های زیادی به این شکل برپا شده است.
از دوره هخامنشی نیز پل‌های قوسی باقی مانده است، باستان شناسان یکی از این پل‌ها را که در قرن چهارم و پنجم پیش از میلاد در پاسارگاد ساخته شده، شناسایی کرده و از زیر خاک بیرون آورده‌اند.
یکی از جالب‌ترین پل‌های ایران پل قافلانکوه بر رودخانه قزل اوزن در شهرستان میانه است که بر اساس کتیبه آن در دوره تیموری و در سال‌های 889 ـ890 ساخته شده است.
از این دست پل های قدیمی در آذربایجان شرقی فراوان دیده می شود و برخی از آنها پل ارتباطی میان کشورهای قفقاز ،اروپا با ایران بوده که در حقیقت حلقه اتصال با گذشته تاریخی و اقتصادی ایران است و ارتباطات تجاری منطقه ای توسط این پل ها و جاده ابریشم برقرار می شد .
در این مجال به توصیف خلاصه ای از تاریخ پل های مهم باستانی و کهن استان آذربایجان شرقی می پردازیم:
پل آجی چای تبریز:
این پل از قدیمی ترین پل های تبریز است که در شمال غرب این شهر بر روی ˈ تلخه رود ˈ قرار گرفته است . این پل با 16 دهنه به طول 100 متر و عرض 5 متر همواره بر اثر طغیان های تلخه رود و گاه نیز توسط متجاوزین به شهر تخریب شده و پس از چندی دوباره بازسازی شده است . نام این پل را نخستین بار در متون صفویه و در زمان شاه اسماعیل اول در ˈ سفرنامه ونیزیان ˈ می بینیم .
پل رودخانه آجی چای در مسیر جاده تبریز - مرند، نرسیده به فرودگاه تبریز ، واقع شده و آب این رودخانه بعلت گذر از زمینهای نمکی تلخ می باشد.
از دیگر پل های قدیمی تبریز که بر روی نقاط مختلف ˈ مهران رود ˈ (رودی که از داخل تبریز می گذرد) ،بنا شده پل سنگی ، پل قاری ، پل صاحب الامر و پل منجم را می توان نام برد که هرکدام دارای چند چشمه طاق به شیوه سنتی است .
پل قاری (قاری کؤرپوسی):
پل قاری (قاری کؤرپوسی) یا پل چراغ یکی از پل‌های تاریخی و مشهور شهر تبریز میباشد. این پل در خیابان ثقة‌الاسلام و بر روی رودخانه? «مهران‌رود» واقع شده‌است. این پل سرستون‌های کله قوچی خود و چراغ‌های قدیمی‌اش در اواخر قاجاریه ساخته شده است و ارتباط بین بازار بزرگ و بخش شمالی شهر شامل ششگلان و شتربان را برقرار می‌سازد و شامل هشت دهنه با قوس‌های مدور است.برای نخستین بار بر روی این پل تاریخی تیرهای چراغ برق نصب شد.
پل سنگی یا پل راسته کوچه (حاجی عظیم):
این پل با توجه به شواهد موجود و منابع محلی مربوط به دوره قاجاریه است، این بنا توسط شخصی بنام حاجی عظیم ساخته شده است که پل به نام وی حاجی عظیم و پل سنگی نیز خوانده می شود.
سنگ نبشته ای مستطیل منصوب بر پایه جنوبی پل وجود دارد که به خط نستعلیق نوشته شده تاریخ سنگ 1363 ه.ق است.
پل ونیار تبریز :
این پل دارای سه دهنه بوده و مصالح آن سنگ تراش و آجر با ملات گچ و آهک میباشد. کف پل سنگ فرش بوده که بعدها آسفالت شده است. دارای دو طاق جناقی و یک طاق رومی می باشد. کافه پوش های پل با سنگ لاشه اجرا شده است. پل بر روی رودخانه آجی چای قرار دارد.
پل خدا آفرین:
روی رودخانه ارس دو پل تاریخی به فاصله حدود100 متر از یکدیگر بنا شده اند که به نام خداآفرین مشهورند .پل خداآفرین اولین پل منسوب به قرن ششم هجری ( دوره سلجوقیان ) است . طول این پل 160 متر است که 120 متر آن متعلق به ایران و 40 متر آن متعلق به جمهوری آذربایجان است .
این پل از 15 طاقی جناقی و هلالی با ابعاد نامساوی تشکیل شده است . اتکای پایه طاق ها بر صخره های طبیعی بستر رودخانه ارس ، علت عدم تساوی آنهاست. مصالح ساختمانی این پل سنگ های قلوه و لاشه در قسمت پایه ها و آجر در ساختمان طاق ها،و ملات آن آهک و گچ است .
پل دومِ خداآفرین حدود 120 متر طول دارد و دارای 10 طاق است . این پل منسوب به دوره ی صفوی است و از سنگ تراشیده با ملات گچ و آهک ساخته شده است .
پل دختر میانه:
در بین راه زنجان – میانه ، جایی که رودخانه قزل اوزن به دامنه شرقی قافلان کوه می رسد پل زیبایی واقع شده که به پل دختر معروف است .
تاریخ بنای این پل روشن نیست؛ باستان شناسان پایه های پل را متعلق به عهد ساسانی یا قبل از آن می دانند ولی با توجه به معماری پل و ویژگی های آن می توان تاریخ بنای حاضر را متعلق به قرن هشتم هجری دانست.
پل دختر میانه یک بار در دوره ی ˈ آغا محمد خان قاجار ˈ تعمیر شد . اما در 20 آذر سال 1325 قوایبیگانه هنگام عقب نشینی از برابر نیروهای دولتی برای جلوگیری از پیشرفت ارتش ایران طاق چشمه ی وسط پل را با مین منفجر کرد که هنوز هم به همان صورت باقی است .
پل دختر دارای سه چشمه بزرگ و پایه های سنگی عریض است و دهانه وسطی نسبت به دهانه های طرفین بزرگ تر و دارای طاق بلندتری است .
پل دختر ملکان:
این پل در 10 کیلومتری شمال شرقی ملکان ، 300 متری قلعه جوق قرار داشته و تاریخ ساخت آن سال 951 ه.ق است .
پل شهر چای میانه:
در 12 کیلومتری جنوب شهر میانه در نزدیکی روستای ˈ تازه کند ˈ پل شهر چای بر روی رودخانه شهرچای که یکی از شاخه های قزل اوزن است ، ساخته شده است. طول این پل 260 مترو عرض آن 9/7 متر و دارای 23 چشمه با طاقی جناغی به ارتفاع حدود 5/5 متر است .
پل مردق مراغه:
این پل جزء مهم‌ترین و سالم‌ترین پل‌های تاریخی آذربایجان شرقی و تنها پل این شهرستان است که در لیست آثار ملی به‌ثبت رسیده‌است. پل سه‌دهنه مردق، جزء سه پل مهم تاریخی این شهرستان بوده و دارای سیل‌شکن و پایه‌های سنگی از نوع سنگ بومی منطقه (معدن سنحان ) و آجرهای قرمز بومی است. این پل بلندترین پل تاریخی شهر مراغه محسوب می‌شود و در گذشته، این شهر را با شهرهای اردبیل و هشترود و روستاهای منطقه مرتبط می‌کرد. این پل در عصر قاجاربر روی رودخانه مردق چای ساخته شده‌است.
پل گاودوش آباد اوقان:
پل بر سر راه روستای اوقان به روستای گاودوش آباد از روستاهای توابع سراب قرار دارد و در هشت کیلومتری شمال شهر سراب می باشد. پل بر روی رودخانه ای که در جهت شرق به غرب، در شمال شهرستان سراب جاری است ساخته شده است.
پل حسام الدوله مراغه:
این پل دارای یک دهنه بوده و رابط بین مزارع می باشد. مصالح آن سنگ تراش و آجر با ملات گچ و آهک می باشد. کف پل سنگ فرش شده است و دارای طاق ضربی می باشد. به عنوان معبر بین مزارع مورد استفاده قرار می گیرد.
از سایر پل های تاریخی می توان به اسامی زیر اشاره کرد ، پل های منصور تبریز و نیز پل پنچ چشمه و لیلان چای بناب،همچنین پل قلی کندی ملکان می باشد که تشریح آنها را به فرصت دیگری موکول می کنیم .
7223/593
گزارش از پیمان پاکزاد
انتهای پیام /*