امید به احیای نسل شیر ایرانی

كامران بعد از حدود 5 ساعت تشریفات گمركی به باغ وحش ارم در غرب تهران منتقل شد تا امید برای احیای شیر ایرانی در كشور زنده شود. هدف از برگشتن كامران به ایران تكثیر دوباره آن در برخی از مناطق ایران است و گفته شده كه به زودی جفت ماده كامران هم از باغ وحش «دوبلین» ایرلند به ایران منتقل شود. این انتقال در چارچوب برنامه تكثیر و نگهداری از گونه‌های در خطر انقراض و به‌صورت رایگان انجام گرفته است.

بحث زندگی و انقراض شیر ایرانی در كشور ماجرایی بسیار طولانی دارد. 78 سال پیش بود كه شیر ایرانی از سرزمین خود رخت بربست، تاریخ، انقراض شیرها را به زمان قاجار ربط می‌دهد و شكار تفریحی شاهزادگان قاجار را یكی از عوامل تاثیرگذار انقراض نسل این گونه جانوری می‌داند. البته كارشناسان محیط زیست علاوه بر شكار شاهزادگان قاجار، آلودگی آب و نبود طعمه جانوری مناسب برای این موجود را از دیگر عوامل انقراض آن می‌دانند.

اگر چه صدای غرش شیرهای ایرانی از جغرافیای ایران خاموش شده، اما نسل این گونه جانوری در دنیا منقرض نشده است و صدای غرش آنان هزاران كیلومتر آن سوتر و خارج از پرچین مرزی ایران در جنگلی به نام «گیر» در گجرات هندوستان هنوز شنیده می‌شود.

طبق آمار رسمی بیشترین تعداد شیر نر آسیایی در هند دیده شده است، بر پایه سرشماری سال ۲۰۱۰ حكومت ایالتی گجرات ۴۱۱ قلاده شیر مشاهده شده‌اند كه ۵۲ قلاده نسبت به پنج سال قبل افزایش داشته‌است. طبق آخرین سرشماری كه در سال ۲۰۱۷ انجام شد تعداد ۶۵۰ قلاده مشاهده شده اند كه ۲۳۹ قلاده نسبت به هفت سال قبل رشد داشته اند و این نوید رشد پیوسته جمعیت شیرها را می‌دهد.

در گذشته‌هایی نه چندان دور، شیر ایرانی در سراسر ایران به ویژه در استان های خوزستان، فارس و بوشهر زندگی می‌كرده و «دشت ارژن» یكی از بهترین زیستگاه های شیر ایرانی بوده است. واپسین گزارش دیده شدن شیر ایرانی نیز به سال 1320 و در نزدیكی های دزفول بازمی‌گردد از آن سال به بعد كشور ایران دیگر نتوانست زیستگاه نژاد شیر در ایران باشد. با از میان رفتن شیر ایرانی در زیستگاه خود، هندیان او را «شیر هندی» و اروپائیان «شیر آسیایی» نامیده‌اند، ولی همچنان نام دانشی این زیرگونه «شیر ایرانی» مانده است.

برگشت كامران با صورتی زخمی به وطن آن هم بعد از سالیان سال، احساس‌های دوگانه‌ای را به وجود آورده است. برخی از برگشتن این گونه جانوری به كشور خرسند هستند و آن را فرصتی برای احیای آن و شروع روند زندگی دوباره شیر ایرانی می‌دانند، اما در این میان برخی دیگر و با استناد به تجربیات گذشته، نگران جان كامران هستند و بیم آن دارند كه سرنوشت این گربه سان محبوب به سرنوشت 14 شیری كه در سال 1389 در باغ وحش ارم جانشان را به دلیل بیماری مشمشه از دست دادند، دچار شود.

لازم به ذكر است در بهمن سال ۱۳۸۹، در باغ وحش ارم، ۱۴ شیر به دلیل شیوع بیماری مشمشه جان خود را از دست دادند، موضوعی كه به گفته متخصصان كاملا دلیل انسانی داشته. همین مسئله باعث شده كه در چند روز گذشته نگرانی‌های مختلفی هم برای «كامران» به وجود بیاید.

البته سخنان ایمان معماریان، دامپزشك پارك پردیسان و باغ وحش ارم تا حدودی نگرانی‌ها را كمتر كرد. وی درباره انتقال این حیوان در یك برنامه تلویزیونی گفت: «باغ وحش ارم برای بازگشت شیر ایرانی حدود ۷ سال تلاش كرد كه در این راستا تمام استاندارد‌های لازم حتی فراتر از استاندارد‌های اروپایی را رعایت كرد و جایگاهی ساخت كه چندین بار بازرسان اروپایی‌ آن را تایید كردند و پس از تایید، دو شیر ایرانی به باغ وحش ارم ایران اختصاص داده شد».

جایگاه شیر ایرانی در جغرافیای ایران فراتر از یك گونه جانوری است. شیر از دیرباز نماد ملی كشور ما بوده است. اگر چه اكنون برخی به اشتباه «یوزپلنگ» -كه آن هم در خطر انقراض است- را نماد ایران می‌دانند. اما واقعیت این است شیر كه روزگاری در دشت های ایران به فراوانی زندگی می‌كرده و در ادب پارسی نماد شكوه ، شجاعت، دادگری، زیبایی، آزادگی و شاهی است، نماد ایران بوده، به نحوی كه این گربه سان محبوب ایرانی‌ها در بسیاری از حكومت‌ها و سلسله‌های مختلف سالیان سال به عنوان نماد كشور بر پرچم رسمی ایران جا خوش كرده بود.

** درباره كامران بیشتر بدانید
كامران و برادر دوقلویش كیتان در نهم نوامبر سال ۲۰۱۲ در باغ وحش بریستول متولد شدند. این دو توله شیر آسیایی یك صفحه ویژه در وبسایت باغ وحش بریستول دارند.نام مادر آنها شیوا بود. دوازده روز پس از تولد این دو توله شیر آسیایی، مسئولان باغ وحش مجبور شدند پدر آنها را كه یك شیر نر ۱۸ ساله به نام كمال بود به علت بیماری بكشند.

پس از مرگ پدر، در یك اتفاق نادر مسئولان نگهداری باغ وحش و دامپزشكان مجبور به دخالت در كارهای مادر بچه شیرها شدند و حتی مجبور شدند به آنها با بطری شیر دهند. به نوشته سایت باغ وحش بریستول،‌ كامران و كیتان در هفته پنج كیلوگرم گوشت می‌خورند و این مقدار در وعده‌های زمانی متفاوت به آنها داده می‌شود تا شبیه به زندگی طبیعی آنها باشد. در این سایت آمده: كامران و كیتان عاشق غلت زدن در علف‌های خوشبو هستند،‌ چه ساقه های گل اسطوخودوس باشد و چه عطرهای زنانه.

لازم به ذكر است شیر ایرانی كه به شیر آسیایی، شیر هندی یا اورآسیایی هم شناخته‌می‌شود، یكی از زیرگونه‌های شیر، سلطان گربه‌سانان جهان است كه از شیرآفریقایی، یال و وزن ‌كم‌تری؛ و میل‌ كم‌تری به حمله دارد.این شیر در گذشته پراكندگی وسیعی در دنیا داشته است، زمانی از ایتالیا و یونان در ساحل مدیترانه تا شمال‌شرقی هند، ایران، آسیای میانه و حتی شبه‌جزیره عربستان می‌زیسته، اما مسائل مختلف این وضعیت را تا حد زیادی تغییر داده است.

منبع: روزنامه همدلی؛ 1398،02،15
گروه اطلاع رسانی **9117**2002