نقبی به كمیسیون مشترك برجام؛1+5 در برابر تیلرسون

به گزارش روز شنبه خبرنگار ایرنا، این نشست در اتاق جانبی شورای امنیت سازمان ملل متحد و در حاشیه هفتاد و دومین مجمع عمومی سازمان ملل از ساعت 18 به وقت محلی (حدود 2.30 بامداد به وقت تهران) برگزار شد.
تنها چند نفر عكاس و فیلمبردار كه از پیش هماهنگ شده بود توانستند در این جلسه حضور یابند. ریاست جلسه به عهده فدریكا موگرینی هماهنگ كننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا و همچنین هماهنگ كننده كشورهای به اصطلاح 1+5 در مذاكرات هسته ای بود و در كنار او، محمد جواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در صدر جلسه بر صندلی نمایندگی ملت ایران تكیه زده بود.
ظریف، نخستین وزیری بود كه وارد محل جلسه شد و سایر وزرا در فاصله های چند دقیقه ای به راهرویی می رسیدند كه عكاسان و فیلمبرداران منتظر شكار لحظه ها و تصویر برداری از تركیب هیات، واكنش های گفتاری یا رفتاری و شاید هم تلاش برای یك كلمه حرف.
ركس تیلرسون همراه با توماس شنون معاون خود، به جلسه آمد. با دیدن او كه برای نخستین بار به این جلسه می رفت و در موضوع برجام می خواست وارد مذاكره شود، عكاسان و خبرنگاران به جنب و جوش درآمدند. خبرنگاری كه دورتر از محل ورود قرار داشت خطاب به تیلرسون گفت: آمده ای كه توافق را بكشی؟
سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه با چهره ای خندان وارد شد و از مسیری آمد كه تصویربرداران بتوانند راحتتر از او فیلم و عكس تهیه كنند.
نیكی هیلی نماینده دائم آمریكا در سازمان ملل اما جداگانه وارد شد و همراه هیات آمریكایی نبود، خبرنگاری پرسید تو برای چه آمده ای، تیلرسون كه هست؟ شاید او نمایندگی حكومت دیگری را در این مذاكرات برعهده داشت.
بوریس جانسون وزیر خارجه انگلیس هم غایب این جلسه بود. او برای شركت در نشستی با موضوع برگزیت به لندن برگشت و معاونش عهده دار میز انگلیس در این مذاكرات بود.
با تكمیل شدن اعضای كمیسیون مشترك، نشست آغاز شد اما این بار كمی با دور نخست آن تفاوت داشت و آن هم حضور ركس تیلرسون وزیر خارجه دولت جدید آمریكا به همراه توماس شنون معاون و نیكی هیلی نماینده دائم آن كشور در سازمان ملل بود.

**حساسیت نشست وزیران
دلیل این حساسیت هم مواضع ضد برجامی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریكا، ركس تیلرسون و نیكی هیلی پس از روی كار آمدن بود و حتی برای فضاسازی های روانی، سفری هم به آژانس بین المللی انرژی اتمی انجام دادند تا شاید بتوانند آژانس را برای یك بار هم كه شده متقاعد كنند تا گزارشی كه نشان دهنده پایبندی كامل ایران به اجرای برجام باشد، ارائه ندهند و مباحثی را طرح كنند كه ابهام آفرین باشد.
اگرچه در آن سفر، آمریكا دستاوردی نداشت اما هیلی با حضور در نشست خبری شورای امنیت سازمان ملل و همچنین حضور در موسسه راستگرای امریكن اینترپرایز باز هم تلاش كرد تا برجام را توافقی پر ایراد نشان دهد.
آخرین مرحله آن، نطق پر از اتهام ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل بود كه به خوبی چهره واقعی خود را نشان داد و به جای آن كه از صلح در سازمانی كه برای ایجاد صلح بنا شده است، حرف بزند؛ از تهدید، ارعاب و نظامی گری سخن گفت و بار دیگر با حمله به برجام، آن را توافقی شرم آور برای آمریكا دانست.

**نشست خبری موگرینی
این موضع گیری ها، فضای بیرون از نشست را كنجكاو كرده بود كه خروجی آن چه خواهد شد و در نشست چه اتفاقی خواهد افتاد.
هماهنگ كننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا با پایان یافتن نشست وزیران كمیسیون مشترك برجام، میان خبرنگاران آمد و به گونه ای سخن گفت كه انزوای آمریكا در آن انعكاس روشن داشت و معلوم بود كه هیچ یك از اعضای كمیسیون مشترك حاضر به پذیرش خواسته های آمریكا نشده اند.

**تیلرسون در انزوا
در نشست هم موگرینی ابتدا سخن گفت و بعد به ترتیب كشورهای مختلف نظراتشان را بیان كردند و آمریكا كه در انتهای این نوبت قرار می گرفت به دلیل نوع نشستن و چیدمانی كه ترتیب داده شده بود، حرفی برای گفتن نداشت.
وزیران حاضر در جلسه، تاكید كردند كه برجام توافقی است كه برای رسیدن به آن چندین سال زحمت كشیده شده و مذاكرات دقیقی انجام شده است. آن ها تاكید كردند كه مذاكره مجدد انجام شدنی نیست و همه باید به تعهدات خود در این زمینه عمل كنند.
1+5 یعنی ایران و پنج كشور دیگر یادآور شدند كه برجام فقط در موضوع هسته ای است و ارتباطی به دیگر اختلافات یا دیدگاه ها ندارد و نباید آن موارد را در این مساله دخالت داد. آن ها به صراحت گفتند كه ممكن است اختلاف نظراتی با ایران در موضوعات دیگر داشته باشند اما جای گفت و گوی آن، برجام نیست.
وقتی نوبت به تیلرسون رسید عملا حرفی برای گفتن نداشت، زیرا همه اعضای حاضر به لحاظ فنی و تكنیكی از برجام و گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر پایبندی ایران به اجرای تعهدات خود، حمایت كرده بودند.
او در این نشست با پدیده ای مواجه شد كه شاید انتظارش را نداشت. ایران و 5 كشور در یك طرف و آن ها در طرف دیگر قرار گرفته بودند. حتی انگلیس، فرانسه و آلمان هم با نظرات آمریكا مخالف بودند و بر پایبندی ایران به تعهدات برجام بر اساس گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی صحه گذاشتند.
تیلرسون كه گویا فهمیده بود در موضوعات فنی حرفی برای گفتن ندارد و نمی تواند اعضای كمیسیون را بر سر آن متقاعد كند، حرف هایی را پیش كشید كه بعد از این نشست، در گفت و گوی خبری هم به آن پرداخت.
حرف هایی از جنس سیاست كه اظهارات موگرینی هم موید آن بود كه هیچ ارتباطی به برجام نداشته و باید در جایی دیگر درباره آن گفت و گو كرد.
متحدان آمریكا این بار به جای پرداختن به مباحث سیاسی و اختلافاتی كه در موضوعات دیگر با ایران دارند، بر روی مباحث فنی برجام تكیه كردند و مواضعی ضد مواضع تیلرسون گرفتند حتی نزدیكترین كشورها به ایالات متحده.
نكته جالب توجه كه ساعاتی قبل از نشست، در رسانه ها هم به آن پرداخته شد، حضور نیكی هیلی نماینده دائم آمریكا و بلندگوی ضد برجامی ترامپ بود. او كه در مذاكره به ردیف دوم هدایت شده بود و عملا نقشی نداشت، زودتر از دیگر اعضا جلسه را ترك كرد و در جلسه هم اظهار نظر خاصی نداشته است. گویا فقط آمده بود تا اطلاعاتش را درباره برجام افزایش دهد.

**پرونده نقض تعهدات آمریكا در دست ظریف
اما انزوای تیلرسون یك عامل مهم دیگر هم داشت و آن نقش پررنگ محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران بود. او در سخنان خود به یك یك موارد نقض عهدهای آمریكا بعد از اجرایی شدن برجام اشاره كرده و حرفی را برای تیلرسون باقی نگذاشته بود. از لغو ویزا تا قانون جدید ممنوعیت فروش هواپیما، همه را یك به یك تفهیم كرده بود.
فروش بویینگ جزو تعهدات آمریكا است و اگر قانونی كه مجلس نمایندگان تصویب كرده است، از سنا بگذرد و رئیس جمهوری آمریكا هم امضا كند؛ نقض صریح برجام است، مهم هم نیست در قالب یك قانون مستقل باشد یا در دل قانون دیگر. در هر صورت نقض صریح تعهدات آمریكا محسوب می شود.
آن ها در برجام متعهد شده اند كه هواپیمای غیر نظامی به ایران بفروشند، فرقی ندارد كه ساخت آمریكا باشد یا كشوری دیگر. فروش هواپیما به ایران لطفی نیست كه آمریكایی ها دارند، بلكه تعهدی است كه باید به آن عمل كنند اما در دوره جدید دولت آمریكا، هنوز حركت جدیدی در دادن 'مجوز اوفك' در حوزه هواپیمایی انجام نشده و هرچه هست مربوط به دوره باراك اوباما است.
حال باید دید با وجود آن كه آمریكایی ها این بار هم در نشست كمیسیون مشترك برجام ره به جایی نبرده اند، آیا در ماه اكتبر موضعی متفاوت از مواضع اعلامی خواهند گرفت یا همچنان بر طبل ضدیت با توافقی با پشتوانه قطعنامه شورای امنیت خواهند كوبید.
اروپام**1429 **محسن طاهرزاده**ناشر: فریبا مدنی

- مجوز اوفك: دفتر كنترل سرمایه‌های خارجی یا دفتر كنترل دارایی‌های خارجی (به انگلیسی (The Office of Foreign Assets Control (OFAC) یكی از ارگان‌های تحت نظر وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریكا است. این دفتر بر اساس اهداف و سیاست‌های خارجی ایالات متحده علیه دولت‌ها، سازمان‌ها و افراد غیر آمریكایی تحریم‌های اقتصادی و بازرگانی اعمال می‌كند.