سیاست های خاورمیانه ای روسیه از نگاه كارشناسان سیاسی

گروه پژوهش مطالعات اوراسیای مركزی، دانشگاه تهران و بنیاد مطالعات قفقاز میزبان عصر یكشنبه دهم بهمن ماه، میزبان نشستی با عنوان« جایگاه ایران در سیاست خاور میانه ای روسیه» بودند. در این نشست «الهه كولایی» مدیر گروه مطالعات پژوهش اوراسیای مركزی دانشگاه تهران و «گوِرُك میرزایان» دانشیار دانشكده علوم سیاسی دانشگاه «مالی»روسیه مناسبات سیاسی دولت روسیه و اهداف این كشور را در خاورمیانه مورد بحث و بررسی قرار دادند.
به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ، نخستین سخنران این نشست كولایی بود وی با اشاره به سیر تحول حضور روسیه در خاورمیانه گفت: از زمان فروپاشی شوروی سابق دولت روسیه همواره در پی احیای قدرت از دست رفته خود بود و در حوادث مختلف سعی داشت با نقش آفرینی، به نوعی قدرت از دست رفته را بازیابد. «ایده قدرت بزرگ» كه همواره از شعارهای این كشور بود می توانست با دخالت های به موقع و رقابت با كشورهای بزرگی مانند ایالات متحده آمریكا به دست آید.
وی ادامه داد: تحولات دهه پایانی قرن بیستم و اوضاع خاورمیانه می توانست بهترین زمان برای حضور این كشور در خاورمیانه باشد. روسیه در جریان اشغال كشور عراق با آمریكا همراهی نكرد و به نحوی با حمله نظامی به این كشور مخالف بود. یك دهه بعد از سقوط عراق و اوج گیری انقلاب های عربی، روسیه فرصت را غنیمت شمرد و جای پای خود را در خاورمیانه محكم كرد.
كولایی ادامه داد: این حركت روسیه بعد از سقوط لیبی در شمال آفریقا جدی تر شد. بعد از لیبی دولت روسیه هماهنگ با سیاست های ایرانی در سوریه دخالت نظامی كرد و توانست به خوبی همپیمانان خود را در این كشور حمایت كند. سطح روابط ایران و روسیه و همكاری آنها در قضیه مقابله با داعش در كشور سوریه فراتر از آن است كه بتوان با یك تحلیل سطحی نگرانه به آن نگاه كرد.

** صلح سوریه بدون حضور ایران غیر ممكن است
میرزایان دیگر سخنرانی بود كه در این نشست با بیان اهداف كشور روسیه در خاورمیانه، گفت: اهمیت خاورمیانه به ویژه كشور سوریه برای روسیه و ولادیمیر پوتین رییس جمهوری این كشور تا آنجاست كه می توانیم ادعا كنیم در سیاست خارجی این كشور اگر تحولات اوكراین اهمیت نخست را دارد كشور سوریه بعد از اوكراین در اولویت بعدی قرار می گیرد. نباید فراموش كرد هدف دولت روسیه از مداخله در سوریه مسئله مبارزه با تروریسم و دفاع از صلح است. روسیه و پوتین با حضور در سوریه نه تنها قدرت خود را به رخ طرف های مقابل كشاندند بلكه به گروه های شورشی هم ثابت كردند كسی نمی تواند بدون دلیل دولت منتخب ِ مردمی را سرنگون كند.
میرزایان ادامه داد مسئله مبارزه با اسلام تكفیری مساله تازه برای روسیه نیست، این كشورسال هاست در آسیای میانه با تكفیری ها مشكل دارد و با آنان مبارزه می كند. برای روسیه حضور در سوریه فرصتی برای سركوب بسیاری از تروریست های تكفیری بود زیرا در كشور سوریه هزاران نفر از مسلمانان تكفیری از آسیا میانه حضور دارند.
استاد علوم سیاسی دانشگاه مالی روسیه، در ادامه به اهداف سوریه برای قدرت نمایی در خاورمیانه اشاره كرد و گفت: نباید هدف روسیه برای حضور در سوریه را در تروریسم و صلح خلاصه كنیم. در بستر جنگ سوریه، روسیه 2 پیام مهم به جهانیان داد نخست اینكه نشان داد كه تضمین دفاعی قوی نسبت به هم پیمانان خود دارد و دوم اینكه در مقابل طرف های قدرتمند خود در عرصه های جهانی ثابت كرد هنوز قدرت نظامی این كشور توانایی تاثیر گذاری دارد. این كشور نشان داد می تواند مسوولیت های بزرگی را در سطح جهانی بر عهده گیرد.
مسئله خروج روسیه از انزوای رسانه ای یكی دیگر از محور سخنان میرزایان بود. وی گفت: بعد از جنگ اوكراین رسانه های غربی چهره ای اهریمنی از كشور روسیه ساخته بودند اما سركوب تروریسم های تكفیری توسط این كشور در سوریه این دولت را از انزوا رسانه ای خارج كرد. دولت پوتین در سوریه داعشیِ راسركوب كرد كه در تمام دنیا به عنوان تهدید محسوب می شود.
میرزایان در پاسخ به پرسشی در زمینه اتحاد امریكا و روسیه و آینده روابط ایران و روسیه گفت: برجام یكی از مهمترین حلقه های پیوند دهنده ایران و روسیه است. كشور روسیه برای به سرانجام رسیدن برجام تلاش فراوانی كرده و به یقین شعارهای «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریكا در زمینه عمل نكردن به برجام، واهی است.
وی گفت: نمی توان همكاری احتمالی كشورهای روسیه و آمریكا را به ضرر ایران دانست، زیرا ترامپ برخلاف سیاست های گذشته آمریكا اعلام كرده هدفش بركناری «بشار اسد» رییس جمهوری سوریه نیست بلكه مبارزه با تروریسم است و این می تواند خبر خوشی برای ایران باشد. اگر دولت روسیه و آمریكا در مبارزه با تروریسم متحد شوند به یقین این ایران است كه سود می برد.
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به نقش قدرت های بزرگ در سوریه گفت: هدف اصلی روسیه برپایی صلح در سوریه است و در این زمینه ایران نقش مهم و پرنفوذی در سوریه دارد و نباید از نقش ایران چشم پوشی كرد. اما در كنار ایران، تركیه نیز وجود دارد این كشور كه در سیاست های دخالت در سوریه شكست خورده است اما راه حل ایجاد صلح و امنیت در سوریه بدون تركیه امكان پذیر نیست.
وی در پاسخ به پرسشی در زمینه همكاری ایران و روسیه در آسیا میانه اظهار كرد: ایران در كشورهایی مانند تركمنستان و تاجیكستان نفوذ فراوانی دارد و نمی توان نقش ایران را در این منطقه نادیده بگیریم. ایران و روسیه از گذشته ها بر سر منافعی در این منطقه متحد بودند. نمونه بارز این كار را می توان مخالفت دو كشور برای انتقال لوله گاز تركمنستان از دریای خزر به آذربایجان بود كه با مخالفت صریح ایران و روسیه لغو شد. البته باید بگویم ایران و روسیه منافع مشتركی در كشور تاجیكستان دارند و هیچ یك از این 2 كشور علاقه ای به بحران سازی در تاجیكستان ندارند.
میرزایان در ادامه به مشكلات پیش روی حضور ایران در آسیای میانه اشاره كرد و گفت: هم چنانكه گفتم ایران و روسیه منافع مشتركی در آسیای میانه دارند اما بازیگر سومی در عرصه بین الملل وجود دارد كه واكنش هایی نسبت به حضور ایران در منطقه نشان می دهد. این بازیگر كشور چین است. برای چین حضور روسیه در منطقه آسیای میانه تقریبا پذیرفته شده است و نسبت به آن اعتراضی ندارد اما نفوذ بیشتر ایران در منطقه آسیای میانه ممكن است با واكنش كشور چین همراه باشد و این كشور سخت حضور ایران را بپذیرد.
پژوهشم**2052**1601** خبرنگار : غفار میرزایی ** انتشاردهنده : شهنازحسنی