'گيرنده'،روايت اجتماعي يا كلكسيوني از شعارها

فیلم 'گیرنده ' از تولیدات مركز گسترش سینمای مستند و تجربی تلاش كرده به موضوع اجتماعی تلاش مردم برای رساندن نامه ها به دست رییس جمهور بپردازد. سعید راد، محمدرضا شریفی نیا، باقر صحرارودی، چكامه چمن ماه و جمعی دیگر از بازیگران در آن به ایفای نقش پرداخته اند.

این فیلم را می توان اثری جاده ای با درونمایه طنز اجتماعی دانست. بزرگترین مزیت آن در سینمای محدود شده به فضاهای بسته ایران و استفاده وسیع از نماهای بیرونی است. البته این با مذاق سعید راد كه به قول خود خیلی دوست دارد در برابر دوربین 35 جولان دهد نیز سازگار است.

موضوع فیلم به رساندن نامه مردم به دست رییس جمهور و سنگ اندازی كارخانه داری كه نمی خواهد این اتفاق بیفتد مربوط می شود، اما بیننده هرگز به درستی نمی تواند مشكل مردم و به خصوص كارگران كارخانه كه جدالشان با رییس سبب خلق 'بدمن' های فیلم می شود را درك كند. بیننده با جمعیت انبوهی روبه رو است كه می خواهند به رییس جمهور نامه برسانند و جوانی نیز در این میان وجود دارد كه برای نامزدش نامه نوشته و نامه او با سایرین قاطی می شود. نقش این جوان كاملا از داستان بیرون می زند و به خلق داستانی درون روایت اصلی فیلم می انجامد.

حضور یك نوازنده به سبك 40 سال پیش كه می كوشد خوشمزگی كند و سخنان حكیمانه بر زبان بیاورد نیز كاملا از اثر بیرون می زند و به تعبیری گل درشت می نماید. ظاهرا غفارزاده كارگردان اثر می خواسته به غنای طنز روایت خود بیافزاید كه عملا موفق نبوده است. خانم خبرنگار هم كاملا تیپیك و فاقد حداقل شخصیت پردازی ممكن است. خبرنگاری كه دوربینی با خود دارد و می گوید خبرنگاری را دوست دارم و با 'كم و زیاد' كارم می سازم.از هر خبرنگاری سوال شود كه چرا این شغل را انتخاب كرده ای؟ همین را خواهد گفت؟!

تمام شخصیت ها به نوعی مانیفست طبقه خود در فیلم را تكرار می كنند. سرباز كسی است كه مدام می گوید برای من مسوولیت داره، كارخانه دار از استثمار دیگران خوشحال است و همسرش مرتب ریخت و پاش می كند، كارمند وزارت كشور نگران پست و مقامش است، دانشجو می خواهد به امتحان برسد و همزمان به نامزدش فكر می كند. شخصیت خاصی در میان نیست و این تیپ ها هستند كه رژه می روند.

تصویر روشنی از جغرافیای صحنه و تاخت و تاز خودرو در جاده ها هم به بیننده منتقل نمی شود. هرگز معلوم نمی شود كه حاج صمد (سعید راد) كه تصمیم گرفته نامه های مردم را به رییس جمهور برساند چرا از دست پلیس هم مانند آدم های كارخانه دار گریزان است!

بازخوانی روایت گیرنده كه به رغم برخی مشكلات در شخصیت پردازی و تداخل داستانك های موازی به انسجام قصه صدمه زده و فیلمنامه و فضای اثر را در پیشبرد داستان با نوعی تناقض روبه رو كرده است.

فیلم نباید به گونه ای باشد كه در توضیح داستان اصلی خود بیننده را دچار هرمنوتیك در تحلیل كند.بدون شك فیلمساز می خواهد با گیرنده چیزی بگوید. این موضوع باید به روشنترین شكل ممكن در قالب سینما بیان شود. تكرار ادعا با خواندن بیانیه به معنای استدلال برتر، پخته تر و قانع كننده برای بیننده نیست.

در فیلم گیرنده با انبوهی از مردم روبه رو هستیم كه دنبال نامه دادن به رییس جمهور هستند. 'نامه' عملا به عنوان یك نقش در فیلم ظاهر شده ، بدون اینكه مشخص شود موضوع نامه دادن چیست؟ ممكن است گفته شود مردم در مقطع كنونی می دانند كه رییس جمهور از مردم نامه هایشان را دریافت كرده و ترتیب اثر می دهد، اما آیا یك بیننده در 10 سال بعد هم می تواند متوجه موضوع شود. این مشكل سبب می شود كه فیلم گیرنده حالت روزنامه ای به خود بگیرد.

از: عطا بهرامی

فراهنگ**