در بین همه مستندهایی که تلویزیون در سال‌های جنگ و بعد از آن برای انعکاس رشادت‌های رزمندگان و نمایش مظلومیت ایران در این جنگ نابرابر به تصویر کشیده شد، ˈروایت فتحˈ هنوز با گذشته سال‌ها از تولید آن جایگاه ویژه‌ای دارد؛ در این مجموعه مستند، تصاویر مربوط به جنگ با متن‌های شاعرانه پیوند می‌خورد و فضایی عرفانی و معنوی همسو با شهادت یکه هنر مردان خدا بود، رقم می‌زد.
نمی‌توان از ˈروایت فتحˈ نام برد و یادی از شهید سید مرتضی آوینی به عنوان پدید آورنده اصلی آن که جان را بر سر این راه نهاد، سخنی به میان نیاورد.
آوینی که رهبر معظم انقلاب از او به عنوان سید شهیدان اهل قلم یاد کرده است در شهریور 1326 در شهر ری دیده به جهان گشود و پس از آنکه تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در شهرهای زنجان، کرمان و تهران به پایان رساند، برای تحصیل در رشته معماری وارد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد.
او از کودکی با هنر انس داشت؛ شعر می‌سرود داستان و مقاله می‌نوشت و نقاشی می‌کرد تحصیلات دانشگاهی‌اش را نیز در رشته‌ای به انجام رساند که به طبع هنری او سازگار بود ولی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی معماری را کنار گذاشت و به اقتضای ضرورت‌های انقلاب به فیلم‌سازی پرداخت.
شهید آوینی درباره تاثیراتی که انقلاب اسلامی بر مسیر زندگی‌اش نهاده است، چنین می‌گوید:ˈ... با شروع انقلاب تمام نوشته‌های خویش را - اعم از تراوشات فلسفی، داستان‌های کوتاه، اشعار و... - در چند گونی ریختم و سوزاندم و تصمیم گرفتم که دیگر چیزی که ˈحدیث نفسˈ باشد ننویسم و دیگر از ˈخودمˈ سخنی به میان نیاورم... سعی کردم که ˈخودمˈ را از میان بردارم تا هرچه هست خدا باشد، و خدا را شکر بر این تصمیم وفادار مانده‌ام....ˈ
او فیلم‌سازی را از اوایل پیروزی انقلاب با ساختن چند مجموعه از جمله ˈ شش روز در ترکمن صحراˈ، سیل خوزستان و ظلم خوانین آغاز کرد و در سال 58 برای ثبت تلاش جهادگران راهی روستاهای محروم کشور شد.
آوینی در سال های اولیه جنگ تحمیلی تولید مستند این جنگ را با عنوان ˈ روایت فتحˈ کلید زد. این برنامه تلویزیونی به بررسی مستند اتفاقات جبهه و مصاحبه با سربازان ایرانی می‌پرداخت و در هر قسمت بنا بر موقعیت‌های زمانی به بررسی یکی از فرماندهان ایرانی یا عملیات‌های نیروهای ایران اقدام می‌شد.
در حقیقت گروه جهاد نخستین گروهی بود که بلافاصله بعد از آغاز جنگ به جبهه رفت؛ آوینی درباره تهیه مستند ˈفتح خونˈ که محاصره خرمشهر توسط نیروهای عراقی اختصاص داشت، چنین می‌گوید: ˈوقتی به خرمشهر رسیدیم، هنوز خونین‌شهر نشده بود شهر هنوز سرپا بود، اگرچه احساس نمی‌شد که این حالت زیاد پر دوام باشد و زیاد هم دوام نیاورد ما به تهران بازگشتیم و شبانه‌روز پای میز موویلا کار کردیم تا اولین فیلم مستند جنگی درباره خرمشهر از تلویزیون پخش شد؛ فتح خون.ˈ
مجموعه 11 قسمتی ˈحقیقتˈ کار بعدی این گروه محسوب می‌شد که یکی از هدف‌های آن ترسیم علل سقوط خرمشهر بود: ˈیک هفته‌ای نگذشته بود که خرمشهر سقوط کرد و ما در جست‌و‌جوی ˈحقیقتˈ ماجرا به آبادان رفتیم که سخت در محاصره بود تولید مجموعه‌ی حقیقت این گونه آغاز شد.ˈ
با تداوم جنگ، کار گروه جهاد نیز در جبهه‌ها ادامه یافت و با شروع عملیات والفجر هشت، به شکلی منسجم و پیوسته در آمد؛ آغاز تهیه مجموعه زیبا و ماندگار روایت فتح که بعد از این عملیات تا پایان جنگ به طور منظم از تلویزیون پخش شد به همان ایام باز می‌گردد.
شهید آوینی درباره انگیزه گروه جهاد در ساختن این مجموعه که نزدیک به هفتاد برنامه است چنین می‌گوید: ˈانگیزش درونی هنرمندانی که در واحد تلویزیونی جهاد سازندگی جمع آمده بودند آنها را به جبهه‌های دفاع مقدس می‌کشاند ....ˈ
اواخر سال 1370 که ˈموسسه فرهنگی روایت فتحˈ به فرمان رهبر معظم انقلاب اسلامی پایه گذاری شد تا به کار فیلم‌سازی مستند و سینمایی درباره دفاع مقدس بپردازد، تهیه مجموعه روایت فتح که بعد از پذیرش قطعنامه رها شده بود، ادامه یافت.
شهید آوینی به همراه گروه فیلمبرداران روایت فتح سفر به مناطق جنگی را از سر گرفتند و طی مدتی کمتر از یک سال کار تهیه شش برنامه از مجموعه 10 قسمتی ˈشهری در آسمانˈ را به پایان رساندند و مقدمات تهیه مجموعه‌های دیگری را درباره آبادان، سوسنگرد، هویزه و فکه تدارک دیدند.
شهری در آسمان که به واقعه محاصره، سقوط و باز پس‌گیری خرمشهر می‌پرداخت در ماه‌های آخر حیات شهید آوینی از تلویزیون پخش شد، اما برنامه وی برای تکمیل این مجموعه و ساختن مجموعه‌های دیگر با شهادتش در روز جمعه بیستم فروردین 1372 در قتلگاه فکه ناتمام ماند.
ترکش‌های باقیمانده از مین‌های عراقی که در طول جنگ تحمیلی در خاک ایران کاشته شده بودند، شهید آوینی را از پای درآورد.
شهید آوینی در کنار تولید مستندهای تلویزیونی از حقایق جنگ، فعالیت‌های مطبوعاتی خود را از اواخر سال 1362 سامان داد و مقالات متعددی از او در زمینه مسایل سیاسی، اعتقادی و عبادی در ماهنامه ˈاعتصامˈ ارگان انجمن اسلامی به یادگار مانده است.
سال‌های 1368 تا 1372 که ساخت مجموعه روایت فتح رها شده بود، دوران اوج فعالیت مطبوعاتی شهید آوینی است.
در این مدت آوینی در کنار تالیف مقالات نظریه‌پردازانه درباره ماهیت سینما و نقد سینمای ایران و جهان، مقالات متعددی در مورد حقیقت هنر، هنر و عرفان، هنر جدید اعم از رمان، نقاشی، گرافیک و تئاتر، هنر دینی و سنتی و هنر انقلاب تالیف کرد که در ماهنامه ˈسورهˈ به چاپ رسید.
او در همین دوران در خصوص مبانی سیاسی. اعتقادی نظام اسلامی و ولایت فقیه، فرهنگ انقلاب در مواجهه با فرهنگ واحد جهانی و تهاجم فرهنگی غرب، غرب‌زدگی و روشن‌فکری، تجدد و تحجر و موضوعات دیگر تفکر و تحقیق کرد و مقالاتی منتشر کرد.
مجموعه آثار شهید آوینی در این دوره هم از حیث کمیت، هم از جهت تنوع موضوعات و هم از نظر عمق معنا و اصالت تفکر و شیوایی بیان اعجاب‌آور است. سرچشمه اصلی تفکر او به قرآن، نهج‌البلاغه، کلمات معصومین علیهم‌السلام و آثار و گفتار حضرت امام(ره) باز می‌گشت و چون با تفکر فلسفی غرب و آرا، و نظریات متفکران غربی نیز آشنایی داشت و با یقینی برآمده از نور حکمت، تفکرات فلسفی غرب را نقد می‌کرد.
او بر این باور بود که با وقوع انقلاب اسلامی و ظهور انسان کاملی چون امام خمینی(ره) بشر وارد عهد تاریخی جدیدی شده است که آن را ˈعصر توبه بشریتˈ می‌نامید. عصری که به انقلاب جهانی امام عصر(عج) و ظهور ˈدولت پایدار حقˈ منتهی خواهد شد.
**برگرفته از پایگاه موسسه روایت فتح و موسسه شهید آوینی
فراهنگ** 2025
انتهای پیام /*